تعيين آستانه بارندگي‌هاي وقوع جريان واريزه‌اي در بخشي از حوضه كوهستاني البرز

Determination of the rainfall threshold for debris flow occurrence in a part of Alborz mountainous basins

جريان واريزه‌­اي از جمله مخاطرات طبيعي است كه زندگي انسان­‌ها را در نواحي پر جمعيت كوهستاني تهديد مي‌كند. لذا تعيين آستانه­ بارندگي وقوع جريان واريزه­اي، براي توسعه يك سامانه پيش‌­بيني مؤثر، ضروري است. در تحقيق حاضر، آستانه‌­هاي تجربي­ بارندگي­ براي وقوع جريان واريزه­اي به‌وسيله روش هيرانو در بخشي از حوضه­‌هاي كوهستاني البرز شامل گرگان‌رود، ناورود، نكا و بابل‌رود ارزيابي شده است. بدين‌منظور، از هايتوگراف بارندگي باران­سنج­‌هاي ثبات در محدوده زماني سال­‌هاي 1383-1362 استفاده شد. سپس آستانه شدت-مدت بارش براي حوضه­‌هاي منتخب برآورد شده، با تحقيقات پيشين در مقياس محلي، ناحيه­‌اي و جهاني مقايسه شد. بررسي آستانه‌­هاي بارندگي براي شروع جريان واريزه­اي نشان داد، بارندگي­‌هاي بيشتر از 27.2 و 14.8 ميلي­‌متر به‌ترتيب در حوضه­‌هاي ناورود و گرگان‌رود و بارندگي­‌هاي بيشتر از 37.84 و 66.12 ميلي­‌متر در حوضه‌هاي بابل‌رود و نكا در مدت زمان تمركز آن­ها، قادر به راه‌­اندازي جريان واريزه‌­اي هستند. مقايسه آستانه­ شدت-مدت بارندگي اين پژوهش با نتايج تحقيقات قبل نشان داد كه به‌طوركلي، آستانه شدت-مدت بارش ناحيه مطالعاتي نسبت به آستانه‌­هاي شدت-مدت محلي و ناحيه­‌اي ساير كشورها پايين­‌تر و از آستانه­‌هاي جهاني بالاتر هستند. به عبارت ديگر، در برخي نقاط دنيا بارندگي­‌هاي كوچك­‌تر نسبت به مناطق مورد مطالعه مي­‌توانند جريان واريزه­‌اي توليد كنند. اين اختلافات در ميان آستانه­‌ها مي‌تواند به‌دليل تنوع ناشي از عوامل اقليمي، جغرافيايي، فيزيوگرافي، زمين­‌شناسي برخي مناطق ديگر باشد.

Debris flow is one of the natural hazards that threats people's lives in the mountainous populated areas. Thus, it is necessary to determine the rainfall thresholds for debris flow occurrence in order to develop an effective forecasting system. In this study, the empirical thresholds of rainfall for the occurrence of debris flow by Hirano method were assessed in a part of Alborz mountainous basins including Gorganrood, Navrood, Neka and Babolrood. For this purpose, the rainfall hyetographs of recording rain gauges were used from the period of 1983-2004. Then, the intensity-duration rainfall thresholds (I-D threshold) for selected basins were estimated and compared with previous studies from the local, regional and global scale. The examination of rainfall thresholds for the initiation of debris flow showed that the rainfall of more than 27.2 and 14.8 mm, respectively, in the Navrood and Gorganrood watersheds and rainfall more than 37.84 and 66.12 mm, respectively, in the Babolrood and Neka basins are able to trigger debris flow during their concentration time. Comparison of the I-D threshold of this study with the results of previous studies showed I-D threshold of the studied basins generally are lower than the thresholds of local and regional but higher than global thresholds. In other words, there are some areas in the world that need smaller rainfalls for initiation debris flow in comparison to the study area. The difference among threshold of debris flow occurrence in the world’s basins comes from their variety in climatic, geographical, physiographic and geological factors.