نقش عوامل انساني بر تشديد فرسايش بادي در منطقه هامون هيرمند

Effect of anthropogenic factors on wind erosion intensification in Hirmand Hamoon Region

دخالت‌هاي انسان بر روند طبيعي رخدادها و بهره‌برداري بي‌رويه از منابع طبيعي، روند احياء طبيعت را مختل و باعث تسريع در روند تخريب آن شده است. هدف از تحقيق حاضر تعيين عوامل انساني تشديد ‌كننده فرسايش بادي در منطقه هامون سيستان مي­باشد. جامعه آماري تحقيق شامل دو گروه است، گروه اول شامل تمامي كارشناسان مربوط به بخش منابع طبيعي در شهرستان زابل، به تعداد 36 نفر كه همه‌پرسي شدند و گروه دوم شامل كليه خانوارهاي موجود در بخش هامون سيستان به تعداد 4121 خانوار مي‌باشد كه با استفاده از فرمول كوكران، حجم نمونه 221 خانوار به‌دست آمد. نتايج حاصل از استخراج پرسشنامه كارشناسان نشان داد كه كشت خارج از فصل خربزه در بستر درياچه هامون، حفر گوال‌هاي ذخيره آب و برهم زدن بستر تثبيت شده درياچه و رقابت در چراي دام در بستر درياچه هامون، از مهمترين عوامل تشديد كننده فرسايش بادي در منطقه هستند. براي بررسي رابطه بين عوامل اقتصادي و اجتماعي و سه عامل تشديد كننده فرسايش بادي از روش همبستگي پيرسون استفاده شد. تجزيه و تحليل داده‌ها نشان داد كه تجربه بهره­برداران از منطقه و تعداد اعضاي خانوار ساكنان هر دو تاثير معني‌دار مثبتي در سطح اطمينان 99 درصد بر افزايش ميزان سطح زير كشت خارج از فصل خربزه در بستر درياچه هامون، حفر گودال‌هاي ذخيره آب و ميزان چراي دام در بستر درياچه هامون دارند. از طرفي افرادي كه زمين زراعي بيشتري دارند و از سطح تحصيلات بالاتري برخوردار هستند و همچنين، درآمد اقتصادي آن‌ها بالا است، كمتر اقدام به بهره­برداري بي­رويه و تخريب منطقه مي­كنند.

Human interventions on natural trend and overexploitation of natural resources, altogether have interrupted nature reclamation and accelerated its degradation. The present research aims to determine anthropogenic factors on wind erosion intensification in Hamun area, Sistan. The study populations included two groups, first all experts in the natural resources sector in city of Zabol (36 experts) which were surveyed and second group included all households in Hamoon area of Sistan which their number was 4121 households and according to Cochran formula, the sample size was obtained 221 households. The results of the questionnaires responded by experts showed that off-season cultivation of melon Hamoon lake bed, Excavation of water storing pits and manipulation of stabilized Lake bed and overgrazing vegetation in Hamoon bed are found to be the most important factors in exacerbation of wind erosion in this area. Pearson correlation coefficient was used to determine anthropogenic factors affecting the above three factors. Data analysis showed that experience of stakeholders and number of stockholders family members both have positive significant role in increasing our off-season cultivation of melons on the lake bed, Excavation of water storing pits and grazing on lake bed in 99% confidence level. On the other hand those stakeholders owning greater farmlands, high education level and income have fewer tendencies to overexploitation and degrade area.