ارزيابي سازگاري ارقام مختلف كلزا (.Brassica napus L) تحت شرايط آب و هوايي منطقه شيروان

Evaluation of adaptation of different varieties of Canola(Brassica napus L.) under the climatic conditions of Shirvan

مقدمه: كلزا مهمترين دانه روغني است كه در بين دانه هاي روغني جهان بيش‌ترين رشد را در دهه هاي اخير داشته و امروزه مقام سوم را پس از سويا و نخل روغني در فراورده هاي روغن نباتي احراز كرده است (7). عملكرد كلزا در سال 2003 ميلادي در جهان و ايران به ترتيب 1567 و 1592 بوده كه در سال 2014 به 2043 و 2125 كيلوگرم در هكتار افزايش يافته است (15). متخصصان فيزيولوژي گياهان زراعي مي بايست شاخص هاي فيزيولوژيك مهمي را كه در گذشته باعث افزايش عملكرد شده اند و در آينده نيز مي توانند به پيشرفت به نژادي در افزايش كمي و كيفي كمك كنند، شناسايي نمايند (3). بنابراين اين مطالعه با هدف بررسي صفات فيزيولوژيكي مرتبط با بهبود عملكرد ارقام كلزا انجام گرفت. مواد و روش‌ها اين آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در طي سال‌هاي زراعي 94-1393 و 95-1394 به اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايشي شامل 20 رقم و لاين كلزا بود. ثبت مراحل فنولوژيك به روش سيلوستر- برادلي (1984) صورت گرفت. به منظور اندازه‌گيري سطح برگ و زيست توده اولين نمونه‌براري تخريبي در نيمه دوم اسفند ماه (قبل از به ساقه رفتن ارقام) صورت گرفت و به فاصله 8 الي 10 روز نمونه‌برداري‌هاي بعدي تا رسيدگي فيزيولوژيك ادامه يافت. در پايان فصل رشد (مرحله رسيدگي برداشت) عملكرد و اجزاي عملكرد اندازه‌گيري شدند. به منظور بررسي شاخص‌هاي رشد، ارقام بر اساس تجزيه كلاستر به سه گروه با عملكرد بالا (Bilbao)، متوسط (كرج 3) و پايين ( ساري‌گل) تقسيم شدند و از هر گروه يك نماينده انتخاب گرديد. نتايج و بحث نتايج نشان داد كه بين ارقام مورد مطالعه از لحاظ صفات فنولوژيك تفاوت معني‌داري وجود داشت. به‌ طوري كه ارقام ساري‌گل، طلايه، شيرالي، ظفر و زرفام زودتر از ساير ارقام به مرحله رسيدگي فيزيولوژيك رسيدند. همبستگي مثبت و معني‌دار دوام گل‌دهي با عملكرد (**0/66=r) و تعداد خورجين در بوته (**0/88=r) اهميت اين دوره را در تعيين عملكرد نشان داد. همچنين مهمترين مرحله تعيين كننده عملكرد (دوام گل‌دهي) تحت تأثير شرايط محيطي همانند دما، تشعشع و بارندگي قرار گرفت. رقم Bilbao نسبت به دو رقم كرج 3 و ساري‌گل داراي شاخص سطح برگ بالاتري بود. همچنين رقم ساري‌گل زودتر از دو رقم ديگر به حداكثر شاخص سطح برگ دست يافت. همبستگي قوي بين عملكرد و حداكثر تجمع ماده خشك وجود داشت (**0/81=r). همزماني شاخص سطح برگ حداكثر با تشعشع خورشيدي بيشتر براي دست‌يابي به حداكثر عملكرد بسيار مهم مي‌باشد. مقدار CGR در سال اول به‌طور معني‌داري از سال دوم بيش‌تر بود. وجود شرايط تشعشي دريافتي مطلوب‌تردر سال اول و هواي باراني و ابري بيش‌تر در سال دوم علت تفاوت شاخص‌هاي رشد در دو سال بود. تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت، درصد روغن، عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك در سال اول نسبت به سال دوم بيشتر بود. بخشي از تفاوت عملكرد بين دو سال با كاهش شاخص‌هاي رشد مرتبط بوده و بخش ديگر كاهش شاخص برداشت در سال دوم آزمايش مي‌باشد. به‌طور كلي، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت، روز تا رسيدن به شاخص سطح برگ حداكثر و تعداد خورجين در بوته 99 درصد از تغييرات مرتبط با عملكرد را توجيه نمودند.

Introduction: Canola (Brassica napus L.) is one of the most important oil crops in the world. It has placed in third rank after Soybean and Palm and it has had the fastest of growth rate among oil seed in recent decades too. Canola yield was 1592 and 1567 kg.ha-1 in Iran and the world in 2003 respectively. It has increased 2125 and 2043 kg.ha-1 in Iran and the world in 2014 respectively. Crop physiologist should investigate the important physiological parameters which in the past have increased yield and can help to increase the quality and quantity of crop yield in the future. Therefore, the current study was carried out to evaluate the physiological traits associated with canola (Brassica napus L.) genotypes yield improvement. Materials and Methods Experiment was conducted as randomized complete block design with four replications at Higher Education Complex of Shirvan during growing seasons 2014-2015 and 2015-2016. Treatments were included 20 varieties and lines of rapeseed. The record of phonological stages was done based on Sylvester-Bradley (1984)’s method. Before the plants showed elongation, aboveground biomass and LAI were measured from destructive sampling and it has been continuing at intervals of 6 to 10 d until physiological maturity. Yield and components were measured at the end of the growing season. In order to investigation of growth indices, we have divided the varieties to three group based on cluster analysis and is select a variety as group representative. The groups are include high yield (Bilbao), medium yield (Karaje 3) and low yield (Sarigol). Results and Discussion Results indicated that there was significant differences among studied varieties in terms of phonological traits. So that Sarigol, Talatee, Shirali, Zafar and Zarfam were achieved earlier than others to physiological maturity. Positive and significant correlation of flowering duration with yield (r=0.66**) and the number of pod.plant-1 (r=0.88**) has showed its importance in determination of yield. Also, the most important of stage at making yield affected by environmental conditions such as temperature, radiation and rainfall. LAI for Bilbao was higher than Sarigol and Karaje 3. Also, Sarigol was achieved maximum LAI earlier than two other varieties. There was strong correlation between yield and maximum dry matter accumulation (r=0.81**). The synchronization of maximum LAI with more solar radiation was much more important to achieve maximum yield. In the first year of experiment CGR and RGR were higher than second. There were more solar radiation in first year that it was increased growth indices, also, harvest index. The number of pod.plant-1, seed.pod-1, harvest index, biological yield and seed yield were higher in the first year of experiment. The part of difference of yield between two years associated with reduced growth indices and another reason was decreased harvest index. Generally, biological yield, harvest index, days to achieve maximum leaf area index and number of pods per plant displayed 99% of the total yield- related changes