پديد آورندگان :
آسيابي هير، رقيه دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي , مصطفي‌زاده، رئوف دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي , رئوف، مجيد دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي , اسمعلي‌عوري، اباذر دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي
كليدواژه :
معيار منابع , آب در دسترس , جريان زيست محيطي , ظرفيت اقتصادي اجتماعي , ارزيابي پايداري منابع آب سطحي , حوزه‌هاي آبخيز استان اردبيل و مصارف
چكيده فارسي :
وجود و تأمين آب كافي از پيش‌نيازهاي بنيادي براي توسعه اقتصادي-اجتماعي جوامع انساني مي‌باشد. هدف مطالعه حاضر، ارزيابي پايداري منابع آب سطحي و عوامل موثر بر آن است. به كمك شاخص‌هاي تعيين شده شامل: منابع (موجوديت، تغييرپذيري)، دسترسي (دسترسي به بهداشت)، مصارف (مصرف آب خانگي، مصرف آب كشاورزي)، محيط زيست (جريان پايه، پوشش گياهي طبيعي، جريان زيست‌محيطي) و ظرفيت اجتماعي-اقتصادي (نرخ سواد، جمعيت فعال اقتصادي، اشتغال در بخش غير كشاورزي) مؤلفه‌هاي اثرگذار بر پايداري منابع آب سطحي در 21 حوزه آبخيز استان اردبيل ارزيابي شده است. مقادير شاخص‌ها پس از محاسبه، بر اساس دامنه آن‌ها به‌صورت استاندارد در دامنه صفر تا 100 ارائه شدند. امكان مقايسه مولفه‌هاي مختلف و چند بعدي در حوضه‌هاي مورد مطالعه، به‌صورت ارائه نتايج در قالب نمودارهاي راداري فراهم شده است. معيار منابع كه شامل سرانه آب و ضريب تغييرات بارش است، در حوضه‌هاي شمس‌آباد و هير به‌ترتيب با مقادير استاندارد 16 و 93 پايين‌ترين و بالاترين مقدار را دارند. حوضه‌هاي نير، پل‌الماس و دوست‌بيگلو از نظر معيار استاندارد شده محيط زيست با مقادير 60، 58 و 54 در شرايط مطلوب و ساير حوضه‌ها در وضعيت بسيار نامناسبي قرار دارند. مقدار معيار ظرفيت در حوضه پل الماس بيشتر و پل سلطان كمتر از بقيه حوضه‌ها مي‌باشد. در معيار دسترسي، حوضه‌هاي شمس‌آباد و احمدكندي به‌ترتيب كمترين و بيشترين مقدار را دارند. متوسط مقادير استانداردسازي شده معيارهاي منابع، مصارف، دسترسي، ظرفيت و محيط زيست به‌ترتيب برابر 50، 60، 42، 38 و 25 است. در مجموع، نتايج نشان داد كه معيارهاي دسترسي و منابع داراي تغييرات بيشتري بوده، معيار محيط زيست در شرايط نامطلوبي قرار دارد. قابل ذكر است كه حوضه‌هاي مركزي و شرق استان داراي مقادير مشابهي از نظر معيارها هستند.
چكيده لاتين :
Availability and supplying adequate water is a fundamental prerequisite for socio-economic development of human societies. The purpose of this study was to evaluate the sustainability of surface water resources. The following criterion including resources (availability, variability), access (access to health), usage (domestic water use, agricultural water consumption), environment (baseflow, natural vegetation, environmental flow) and socio-economic capacities (literacy rates, the economically active population, employment in non-agricultural sector) were used to assess effective components on surface water sustainability in 21 sub-watersheds of Ardabil Province. The values of different criteria were standardized based on maximum method according to their numerical interval. The comparison of different water related components was provided using multi-dimensional spider-plots in the study area. The lowest and highest values of resource criteria (water per capita and rainfall coefficient of variations) were obtained in Shamsabad (16) and Hir (93) watersheds, respectively. The Nir, Pol-Almas, and Doostbeiglou watersheds having 60, 58, and 54 scores were identified as good condition, considering environment criteria and the other watersheds are critical. The capacity index had the highest and lowest values in Pol-Almas and Polsoltan watershed, respectively. Considering the access criteria, Shamsabad and Ahmad-Kandi watersheds had the highest and lowest scores, respectively. The mean standardized values of resource, usage, access, capacity and environment were 50, 60, 42, 38 and 25, respectively. In conclusion, the results showed that the access and resource criteria had the highest variations, and the environmental criteria were defined as undesirable conditions over the study area. It should be noted that the Central and Eastern parts of the study area had the same condition in terms of their criteria scores.
