اثر عمق خاك و جهت جغرافيايي بر رطوبت خاك در جنگل‌هاي بلوط دچار خشكيدگي (تحقيق موردي: جنگل مله سياه، استان ايلام)

(The Effect of Depth and Aspect on Soil Moisture in Dieback Affected Oak Forests (Case study: Meleh siah Forest, Ilam Province

شناخت تغييرات رطوبت به­ دليل مرتبط بودن آن با ويژگي­ هاي هيدرولوژيكي، بوم ­شناختي و فيزيوگرافي ناحيه رويشگاهي مهم است. به­ اين منظور ميزان رطوبت خاك در چهار جهت اصلي و سه عمق 50، 70 و 110 سانتي‌متري خاك به مدت دو سال آبي از مهر 1392 تا شهريور 1394 در منطقه جنگلي مله سياه ايلام اندازه‌گيري و تجزيه داده‌ها در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با نرم­افزار SAS انجام شد. نتايج نشان داد اثر جهت و عمق خاك بر رطوبت خاك معني‌دار بود، به‌طوري‌كه ذخيره رطوبتي در جهت جنوبي و شمالي با 9/21 و 7/19 و در دامنه شرقي و غربي 19 و 5/15 ميلي‌متر ثبت شد. همچنين متوسط ماهانه رطوبت خاك در سه عمق 70، 110 و 50 به ترتيب 4/18، 4/17 و 5/7 ميلي‌متر بود. به عبارتي اثر عمق خاك و جهت جغرافيايي بر رطوبت خاك مؤثر است اما در سال خشك 94-1393 و دوره خشك سال (خرداد تا شهريور ماه) تغييرات قابل توجه نيست. هم­چنين نتايج نشان داد نرخ خشكي ماهانه (گذر از دوره مرطوب به خشك سال) در سال مرطوب بيش از سال خشك است و با افزايش عمق خاك، بيشتر مي‌شود. بر اساس تجزيه بافت خاك رويشگاه، دامنه رطوبت مطلوب براي رويش گياهي بين 15 تا 30 درصد بود و بر اين اساس بيشينه تنش خشكي وارده به پوشش گياهي و به­ ويژه گونه بلوط در مرداد و شهريور ماه مي­ باشد كه مصادف با اوج رشد رويشي و مرحله زايشي گونه‌هاي درختي بلوط است.

Recognition of humidity changes is important because of its relevance to hydrological, ecological and physiographic characteristics of the area. Therefore, soil moisture content in four main directions and three depths of 50, 70 and 110 cm of soil for two years from March 2013 to September 2012 in the forest area of Meleh-Siah Ilam was measured and analyzed in a randomized complete block design with soft SAS was implemented. The results showed that soil moisture and soil depth and direction were affected by moisture storage in the south and north directions with 21.9 and 19.7 and in the eastern and western slopes 19 and 15.5 mm. Also, the average monthly moisture content in the three depths of 70, 110 and 50 was 18.4, 17.4 and 7.5 mm respectively. The average monthly soil moisture storage at three depths­50, 70 and 110 are 18.4, 17.4 and 7.5 mm, respectively. In other words, the effect of soil depth and geographic orientation on the soil moisture is effective but not noticeable in dry years and in dry months. Also, the results showed that the monthly dryness rate (from wet to dry period) in the wet year is more than dry year and increases with increasing depth of soil. Based on soil texture analysis, the optimum moisture content for plant growth was between 15% and 30%, and based on this, the maximum drought stress on vegetation and especially oak species was in August and September, which coincided with the peak of vegetative growth an‎d the reproductive stage of the oak tree species.