عنوان مقاله :
معاني دوگانه ضرورت نزد ابن‌سينا: پاسخ به اشكالي مشهور در قياس موجهات ارسطو
عنوان به زبان ديگر :
Two Senses of Necessity for Avicenna: A Response to a Famous Controversy in Aristotle’s Modal Syllogistic
پديد آورندگان :
زالي، مصطفي دانشگاه تهران
كليدواژه :
ارسطو و ابن سينا , كتاب قياس , كتاب برهان , ضرورت ذاتي و ضرورت وصفي , قياس موجهات ارسطو
چكيده فارسي :
در ميان مسائل موردبحث ارسطو در دانش منطق، قياس موجهات جايگاه ويژه‌اي دارد و از عصر باستان تا دوران معاصر محل مناقشه بوده است؛ ازجمله مباحث بسيار پرمناقشه در ذيل قياس موجهات، نتيجه حاصل از قياسي است كه جهت صغراي آن اطلاق و جهت كبراي آن ضرورت باشد. درحالي‌كه ارسطو جهت نتيجه اين قياس را ضرورت مي‌داند، برخي پسينيان او اين نتيجه را رد كرده‌اند. فرض مدافعان ارسطو مبتني بر پذيرش همگوني حدود قياس است و به‌طور خاص با استناد به نظريه حمل‌پذيرها در جدل، روشن مي‌شود مثال‌هاي نقض ارائه‌شده با نظر به شروط ارسطو براي حمل‌پذيرها، قابل‌پذيرش نيست؛ ولي اين نگرش مستلزم آن است كه ضرورت كتاب قياس و برهان متفاوت از هم باشد و نسبت ميان اين دو كتاب مبهم بماند. اين مقاله پس از شرح مسئله نزد ارسطو و راه‌حل شارحان او، با تمركز بر آثار ابن‌سينا نشان مي‌دهد در سنت منطق اسلامي، با طرح تمايز ميان قضاياي ضروري ذاتي و ضروري وصفي، راه‌حلي متفاوت از شارحان ارسطو براي دفع اين اشكال طرح شده است. راه‌حلي كه مي‌تواند نسبت ميان ضرورت در كتاب قياس و برهان را نيز تبيين كند و مانع از مبهم‌ماندن نسبت ميان اين دو كتاب شود.
چكيده لاتين :
In Aristotle’s Contributions to Logic, the modal syllogistic has a special place and has been controversial from antiquity to the present. One of the most discussed problems of modal syllogistic is the result of a syllogism composed of an absolute minor and a necessary major. Meanwhile, Aristotle has regarded the result necessary, some of his successors have refuted this conclusion. A recent study to defend the consistency of Aristotle’s modal theory as a whole shows that the proposed counterexamples are not acceptable, referring to the theory of predicable in Topics. Focusing on Avicenna’s work, this study shows that in the logic of Islamic tradition, appealing to the distinction between essential (dhati) and description (wasfi) necessity, another solution has been proposed to this difficulty. A solution that can be used to explain the relation between the Book of Syllogism and the Book of Demonstration. Also, it would solve the ambiguity prevailing in Aristotle’s thoughts.
