برآورد قدرت تركيب پذيري عمومي و خصوصي صفات مورفولوژيك و عملكرد دانه در گندم نان

Estimation of General and Specific Combining Abilities of Morphological Traits and Grain Yield in Bread Wheat

براي فهم چگونگي كنترل عمل ژن در صفات مختلف مورفولوژيك و عملكرد و همچنين براي برآورد ميزان وراثت‌پذيري از پنج رقم گندم استفاده شد. اين ارقام گندم شامل بولاني سفيد، بولاني قهوه‌اي، تجن، كلك افغاني و لاين موتانت AS48 بودند كه به صورت داي آلل كامل در شرايط نرمال تلاقي داده شدند. ارقام ذكر شده به همراه نتاج F2 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه پژوهشكده كشاورزي هسته‌اي كشت شدند. پس از معني‌دار شدن صفات مورد بررسي بر اساس تجزيه واريانس، آناليزهاي داي آلل بر روي آن‌ها صورت گرفت. تجزيه صفات بر اساس روش گريفينگ نشان داد كه تركيب­پذيري عمومي در تمامي صفات معني‌دار شده است كه نشان­دهنده وجود اثرات افزايشي ژن‌ها در تمامي صفات است. وراثت‌پذيري خصوصي در صفات مورد مطالعه بسيار بالا بود كه اين عامل نشان مي‌دهد، انتخاب براي اين صفات موفقيت آميز است. مدل افزايشي- غالبيت در اين آزمايش كفايت مي‌كرد و اثرات غير­آللي مشاهده نشد، لذا مطالعه صفات از طريق تجزيه ژنتيكي هيمن امكان­پذير گرديد. تجزيه واريانس به روش هيمن نيز نشان داد كه اثرات افزايشي و غيرافزايشي ژن‌ها در كنترل صفات نقش دارند. پارامترهاي ژنتيكي نشان دهنده وجود اثر غالبيت ناقص در صفات تعداد سنبلچه در سنبله، طول ميانگره سوم و دوم، قطر ميانگره سوم و دوم و سطح برگ هستند كه تجزيه گرافيكي هيمن نيز آن را تاييد مي‌كند.

Five wheat varieties were used to estimate gene action for morphological traits and yield and estimate the heritability of traits. The varieties including White Bolani, Brown Bolani, Tajan, Kealk and AS48 mutant have been crossed based on full diallel. The F2 genotypes were planted in a randomized complete block design with three replications in the Nuclear Agricultural Research Institute. Analysis of variance for all the traits revealed that the general combining ability was significant so these traits were controlled by additive genetic effects. The heritability of traits were high and therefore selection based on these will be successful. Additive-dominance model was sufficient for this research and non-allelic effect weren’t observed, therefore Hayman analysis was performed. Hayman’s analysis of variance showed that the additive effects and non-additive effects control the traits. For number of spikelet per spike, second and third internodes diameter, second and third internodes length and leaf area traits, the average degree of dominance indicate that partial dominance controls these traits. Heyman’s graphical analysis showed that partial dominance was involved in controlling these traits.