حكمت عملي در فلسفه سينوي؛ جايگاه، مبادي و علل كم‌رنگي آن

Practical wisdom According to Avicennian Philosophy; Its Position, Basis and Its diminution

در فلسفه اسلامي، حكمت عملي با وجود اهميت آن، مانند حكمت نظري رشد لازم را پيدا نكرده است. نياز امروز جامعه به مباحثي چون اخلاق و تدبير منزل و سياست، بررسي جايگاه حكمت عملي در انديشه فلاسفه اسلامي را ضروري ميسازد. ابنسينا به عنوان يكي از حكماي بزرگ اسلامي، در آثار مختلف خود، حكمت عملي را قسيم حكمت نظري و جزو فلسفه دانسته و به غايت حكمت عملي و رابطه آن با عقل نظري و همچنين مبادي حكمت عملي اشاره كرده است، ولي به جز چند رساله مختصر، اثر قابل توجهي از وي در اين باره ديده نميشود. علل اصلي اين عدم رشد را ميتوان عدم قابليت استنتاج حكمت عملي از حكمت نظري ارسطويي و پرداختن تفصيلي شريعت به مباحث مطرح شده در حكمت عملي و همچنين اهميت ويژه فلسفه اولي نسبت به حكمت عملي در نزد ابنسينا دانست. ضمن اينكه با توجه به مبادي و روشي كه ابنسينا براي حكمت عملي ترسيم ميكند، حكمت سينوي اين قابليت را دارد كه همچون حكمت نظري، در زمينه حكمت عملي به ويژه اخلاق هم توسعه داده شود.

Despite the importance of practical wisdom which has not developed in Islamic philosophy, today ,society needs knowledge of ethics and house management and politics. Therefore, it is imperative to study of practical wisdom in the light of Muslim philosophers. Avicenna, the leading Muslim philosopher, classifies wisdom into theoretical and practical and considers the latter as being a part of philosophy. an‎d he states its sources, ultimate aims, and relation with theoretical reason. Avicenna has addressed practical wisdom in some brief treatises but his works on practical wisdom are not considerable. The main causes of philosophers' failing in developing of practical wisdom are their inability to drive the Aristotelian practical wisdom from theoretical one and the focus of jurisprudence on practical wisdom as well as the importance of First Philosophy in comparing with the practical wisdom. However, according to the philosophical basis and method Avicenna provided to explain practical wisdom, it is fair to claim that Avicenna's practical wisdom contains enough capacity to be developed especially in the issues like ethics as well as his theoretical wisdom.