ماهيت و معناي اعتباري بودن آن از نگاه ملاصدرا

Mulla Sadra on the Essence and its Constructional Meaning

انديشه‌هاي فلسفي صدرالمتألهين شيرازي به‌عنوان يكي از فيلسوفان صاحب مكتب در حوزه‌هاي هستي‌شناسي، در طول زمان فراز و نشيب‌هاي فراواني داشته است؛ به‌طوري كه بيش‌تر تفكرات و انديشه‌هاي فلسفي‌اش به‌تدريج بر اثر تكامل، دستخوش تغيير گشته و او با گذر و كنار گذاشتن نظريه‌ها و ديدگاه‌هاي پيشين خود، تئوري‌ها و نظريه‌هاي نويني را جايگزين كرده است. بدين طريق، او فلسفه را به وادي و عرصه‌هاي جديد و تازه‌اي وارد نمود. اين مقاله در صدد است با رصد سير انديشه‌هاي او در باب يكي از مهم‌ترين مسائل فلسفي، يعني ماهيت و كيفيت اعتباري بودن آن، آخرين ديدگاه او را در اين‌باره تبيين كند. چالش و مشكل بسيار جدي‌اي كه صدرا در اين مورد با آن مواجه بوده، آن است كه بالاخره تكليف ماهيت چيست؟ آيا ماهيت در جهان خارج تحقق دارد يا نه؟ او در پاسخ به اين مسئله، اعتباري بودن ماهيت را مطرح مي‌كند و با گزاره‌هاي «ماهيت، بالعرض است»، «ماهيت، حدِ وجود است»، «ماهيت امري مجازي است» و «ماهيت امري تبعي و بالتبع است» به تبيين آن مي‌پردازد. آنچه وي درصدد است در قالب اين گزاره‌ها به‌عنوان نظر نهايي خود ابراز كند، اين است: ماهيت به هيچ وجه تحقق خارجي ندارد و اينكه آن را امري اعتباري دانسته و با عبارات بالعرض، بالتبع، حد وجود يا المجاز بودن ماهيت در صدد تبيين آن است، تنها به دليل ضيق واژه بوده وگرنه براي ماهيت تحقق خارجي قائل نيست.

Mulla Sadra’s philosophical ideas – as one of the pioneers in the field of ontology – have had many ups and downs over the time. So as more of his philosophical notions and ideas affected by evolution and have been changed. By passing by and putting aside his former theories and viewpoints, he has replaced them by new theories by means of which he has interned philosophy into new and modern valleys and arenas(areas). Having been observing Sadra’s though and ideas promenade on one of the most important philosophical problems – i.e.essence and its constructionalmeaning– this essay is trying to express Sadra’s last and latest viewpoint (lookouts) by consideration and inspection of his various comments in this field.The most challenging and very serious problem confronting Sadra in this case are these: finally what is the status of the essence? an‎d is essencerealized in word outside or not? In reply to these questions, he presents the constructionalmeaning of essence and expresses that idea by means of these sentences: “the essence is accidental’, “the essence is the limit of the existence”, “the essence is virtual”, “the essence is dependent”. The matters Sadra wants to express as his final comment in the format of these propositions are these: a) essence has no external realization in anyway and b) having considered it as constructional matter and having endeavored to express it with phrases such as “by accident”, “limit of existence”, virtuality of essence”– are due to the language restrictions. Otherwise, he does not desire to accent that the essence has external realization.