برآورد ارزش اصلاحي لاين هاي تريتي پايرم ثانويه ايراني برمبناي شاخص هاي تحمل به تنش در شرايط تنش شوري با روش بهترين پيش‌بيني خطي متعادل

The Estimation of Breeding Value of Iranian Secondary Tritipyrum based on Stress Tolerance Indices by Best Linear Unbiased Prediction

اگر چه لاين­هاي غله جديد تريتي پايرم اوليه غير ايراني توليد و مقاومت قابل توجهي به تنش شوري از خود نشان داده­اند ولي داراي ريزش سنبلچه هنگام رسيدن، پنجه­دهي چند مرحله­اي زياد و دوره رشد طولاني مي­باشند كه تاكنون با تلاقي آنها با ارقام گندم ايران تحقيقاتي در جهت توليد لاين­هاي تريتي پايرم ثانويه انجام شده است. به­منظور بررسي پاسخ 13 لاين تريتي‌پايرم اوليه غيرايراني(2n=6x=42, AABBEbEb)، 92 لاين تريتي‌پايرم ثانويه ايراني (F6-F7; 2n=6x=42, AABBD(1-6)Eb(1-6))، به همراه 6 رقم گندم ايراني و يك لاين اميد بخش تريتيكاله به تنش شوري آزمايشي بصورت طرح آلفا لاتيس با دو تكرار در دو محيط نرمال (EC=1 dS/m) و تنش شوري (EC=12 dS/m) در دو سال زراعي 1393 تا 1395 در شرايط آب و هوايي كرمان انجام شد. نتايج نشان داد عملكرد دانه به شدت تحت تاثير تنش شوري قرار گرفته و در لاين­هاي حاصل از تلاقي كتليكومMa/b × ، فلاتMa/b × ، اميد × (Ka/b)(Ca/b)، نيكنژاد × (Ka/b)(Ca/b)، شتردندان × Ka/b، روشن × Az/b و همچنين تريتي پايرم اوليه غير ايراني، ارقام گندم ايراني و تريتيكاله به ترتيب به نسبت 06/11، 37/9، 30/4، 98/4، 98/7، 58/12، 48/3 و 90 /19 و 87/15 كاهش يافت. ارزيابي تحمل به تنش در ژنوتيپ­هاي مورد بررسي به كمك شاخص­هاي تحمل نشان داد شاخص STI به دليل داشتن بيشترين همبستگي با عملكرد دانه تحت تنش شوري از كارايي بالاتري براي انتخاب ژنوتيپ­هاي مقاوم به تنش برخوردار است. همچنين نتايج نشان داد، رتبه­بندي لاين­ها براساس ارزش­هاي اصلاحي با استفاده از روش بلاپ راهي مناسب براي گزينش لاين­هاي مقاوم به شوري با پتانسيل عملكرد بالا بود. لاين تريتي پايرم اوليه غير ايراني (Cr/b)(Ka/b) و لاين­هاي تريتي پايرم ثانويه ايراني حاصل از تلاقي نيكنژاد × (Ka/b)(Cr/b) و اميد × (Ka/b)(Cr/b) بر اساس رتبه­بندي بلاپ از اهميت بيشتري براي شركت در مطالعات آتي جهت انتخاب و معرفي به­عنوان ارقام مقاوم به شوري با پتانسيل عملكرد بالا برخوردار هستند.

Although the non-Iranian primary tritipyrum lines (NIPTLs) have been produce and have shown potential to be a new slat tolerant cereal, however, have a few undesirable traits such as brittle rachis, keep in tiller production and late maturity. In order to remove these traits, the crossing of NIPTLs with Iranian bread wheat cultivars led to new recombinant Iranian secondary tritipyrum lines. In this study the 13 non-Iranian primary tritipyrum lines (NIPTLs: 2n = 6x = 42; AABBEbEb) and Iranian secondary tritipyrum lines (ISTL: F6-F7; 2n=6x=42, AABBD(1-6)Eb(1-6)), 6 Iranian bread wheat cultivars and 1 promising triticale line were evaluated at two research centers using an alpha lattice design with two replications under normal (1 dS m-1) and salinity stress ( 12dS m-1) conditions during growing seasons of 2014-2016 at Kerman province of Iran. The results indicated grain yield was strongly affected by salinity with reduction ratio of 11.06, 9.37, 4.30, 4.98, 7.98, 12.58, in Iranian chromosomally recombinant secondary individuals tritipyrum plants obtained from crosses such as (Cathlicum × Ma/b), (Falat× Ma/b), {Omid × (Ka/b)(Cr/b)}, {Niknejad × (Ka/b)(Cr/b)}, (Shotordandan × ka/b), (Roushan × Az/b), respectively, in comparison with Non Iranian Primay Ttritipyrum Lines (NIPRLs) (3.48), Iranian bread wheat cultivars (19.90) and promising triticale line (15.87) The evaluation of stress tolerance indices showed that STI could effectively be used for screening of salinity tolerant genotypes because it had the highest correlation coefficients with grain yield. The (Cr/b) × (Ka/b) line of NIPTLs and the lines obtained from Niknejad × (Ka/b)(Cr/b) and Omid × (Ka/b)(Cr/b) crosses showed the highest average breeding value which will be suitable for breeding programs of ISTLs lines with high yield potential in saline soils and brachish waters.