تجزيه پايداري عملكرد روغن در ژنوتيپ هاي مختلف كلزا (Brassica napul L.) در دو تاريخ كاشت نرمال و تاخيري در استان كرمانشاه

Stability Analysis of Oil Yield in Different Oilseed Rape (Brassica napus L.) Genotypes in Two normal and Delayed Sowing Date in Kermanshah Province

به ­منظور ارزيابي پايداري عملكرد روغن ژنوتيپ­هاي كلزا و اثر متقابل ژنوتيپ و محيط، 22 ژنوتيپ كلزا در قالب بلوك­هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در ايستگاه تحقيقاتي اسلام آباد غرب طي سه سال زراعي در دو تاريخ كاشت نرمال و كشت تأخيري مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه اثر ژنوتيپپ، محيط و اثر متقابل ژنوتيپ´محيط براي عملكرد روغن معني ­دار بود. سهم اثر محيط و اثر متقابل ژنوتيپ´محيط در بيان عملكرد روغن بيشتر از اثر ژنوتيپ بود. نتايج تجزيه امي عملكرد روغن نشان داد كه چهار مولفۀ اصلي براي اثر متقابل ژنوتيپ´محيط معني­دار گرديد. بر اساس نمايش گرافيكي باي­پلات اولين و دومين مولفۀ اصلي اثر متقابل كه سهم ژنوتيپ­ها را در ايجاد اثر متقابل مولفۀ اول و دوم نشان مي­دهد ژنوتيپ­هاي پاراده، كريستينا، گوليات، شيرالي، كيمبرلي و الكت تقريبا در مركز باي­پلات قرار گرفته و از اين نظر داراي پايداري عملكرد روغن بودند. استفاده از آماره ارزش پايداري امي (ASV) نيز پايداري عملكرد روغن ژنوتيپ­هاي فوق را تاييد نمود. ژنوتيپ­هاي زرفام و هايولا 401 با فاصله گرفتن از مركز باي­پلات در مقايسه با ساير ژنوتيپ­هاي مورد بررسي از پايداري عملكرد روغن كمتري برخوردار بودند. بر اساس اين باي­پلات، محيط­هاي E1، E4 و E3 داراي بيشترين سهم در ايجاد اثر متقابل و محيط E2 داراي كمترين سهم در ايجاد اثر متقابل بودند. نتايج نشان داد كه بر اساس آمارهاي پايداري استفاده شده در اين تحقيق، ژنوتيپ­هاي متفاوتي به­ عنوان ژنوتيپ پايدار معرفي شدند از اين رو توصيه مي­شود براي شناسايي دقيق و مطمئن ژنوتيپ­هاي پايدار و پرعملكرد كلزا از روش­ هاي متعددي استفاده شود.

In order to evaluate oil yield stability in oilseed rape genotypes and genotype´environment interaction, 22 oilseed rape genotypes were evaluated using RCBD design with 4 replications in Agricultural Research Station of Islam Abad-e-Gharb during 3 cropping seasons in normal and delayed sowing date conditions. Combined variance analysis showed that genotype, environment and genotype´environment interaction were statistically significant. Proportion of environment effect followed by genotype´environment interaction was so greater than genotype effect. Based on biplot of two first genotype´environment interaction components, that explains proportion of oilseed rape genotypes in genotype´environment, genotypes Parade, Kristinia, Goliath, Shiralee, Kimberly and Elect were located next to center of biplot so that had the least proportion for the Genotype´Environment effect and were stable from the viewpoint of oil production. AMMI stability values (ASV) of genotypes confirmed the above mentioned results. Hyola401 and Zarfam were located away from the center of biplot so that were unstable genotypes for oil production. Biplot display indicated that environments E1, E3 and E4 had the most scores for genotype´environment interaction whereas E2 had the least proportion in genotype´environment interaction effect. Dissimilarity in ranking of selected genotypes from the viewpoint of oil yield based on other stability parameters suggests that it would be better using of numerous stability parameters to reliable and accurate selection of stable genotypes.