كليدواژه :
بازده ژنتيكي , تجزيه خوشهاي , تنش خشكي , گندم , وراثت پذيري
چكيده فارسي :
انتخاب ارقام متحمل گندم (بعنوان گياه استراتژيك) تحت تنش خشكي با استفاده از صفاتي كه كمتر تحت تأثير محيط قرار ميگيرند، كارايي انتخاب را بيشتر ميكند. در اين راستا، به منظور مطالعه برخي از پارامترهاي ژنتيكي صفات فيزيولوژيك و زراعي و همچنين بررسي تنوع ژنتيكي در ارقام گندم بهاره در شرايط آبياري كامل (شاهد) و تنش خشكي بعد از مرحله آبستني، آزمايشي به صورت كرتهاي خرد شده (دو سطح تنش بعنوان كرت اصلي و 20 رقم گندم بعنوان كرت فرعي) بر پايه طرح بلوكهاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو سال زراعي 91-1390 و 92-1391 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز انجام شد. بر اساس نتايج بدست آمده از بررسي پارامترهاي ژنتيكي، تعداد پنجه در بوته، طول سنبله، تعداد پنجه بارور، تعداد سنبله در بوته، عملكرد دانه، تعداد ريشه، قطر ريشه، سطح ويژه برگ و پتانسيل اسمزي، واريانس ژنتيكي،
وراثتپذيري و بازده ژنتيكي بيشتري را در شرايط تيمار شاهد نشان دادند. در حالي كه، علاوه بر اين صفات بجز عملكرد دانه، صفات تعداد دانه در سنبله، طول ريشه، حجم ريشه و وزن خشك ريشه نيز تحت شرايط تنش داراي واريانس ژنتيكي، وراثت پذيري و بازده ژنتيكي بالاتري بودند. بقيه صفات چون پارامترهاي ژنتيكي پايينتري داشتند جهت استفاده براي انتخاب ارقام برتر در شرايط تنش خشكي توصيه نميشوند. همچنين دندروگرام حاصل از تجزيه خوشه اي ارقام را بر اساس صفات مورد مطالعه در شرايط تنش در چهار گروه و در شرايط بدون تنش در سه گروه تفكيك كرد كه با توجه به گروهبندي تجزيه خوشهاي تحت تنش كم آبي، ارقام مرودشت، نيكنژاد، مغان3، دريا و كوير به عنوان ارقام متحمل و همچنين ارقام پيشتاز، بم، سيستان، سپاهان و بهار بعنوان حساسترين رقمها شناسايي شدند
چكيده لاتين :
selection tolerant cultivars of wheat (as a strategic plant) under drought stress by using traits that are less affected by the environment, increases efficiencies. In this regard, in order to study some genetic parameters of physiological and agronomical traits and also genetic diversity in spring wheat cultivars under normal irrigation (control) and drought stress conditions in booting stage, a split plot experiment (two stress levels as main plots and 20 wheat cultivars as subplots) was done based on Randomized Complete Block Design with 4 replications during two cativation years 2011-12 and 2012-13 research farm of agriculture faculty, University of Tabriz, Iran. Based on the results of genetic parameters, number of tillers per plant, spike length, number of fertile tillers, number of spike per plant, seed yield, root number per plant, root diameter, leaf specific area and osmotic potential had more amounts for genetically variance, heritability and genetic improvement under control condition. While, in addition to these traits except grain yield; number of seeds per plant, root length, root volume and root dry weight under stress conditions have more genetic variance, heritability and genetic improvement. Other traits because having low amounts genetic parameters for using selection of superior cultivars under drought stress not recommended. Also dendrogram of cluster analysis based on desirable studied traits divided cultivars into four groups in terms of stress condition and non-stress conditions in the three groups that according to cluster analysis grouped under water stress, Marvdasht, Niknejhad, Moghan3, Darya and Kavir cultivars as the most tolerant and also Pishtaz, Bam, Sistan, Sepahan and Bahar identified as the most sensitive cultivars.
