الگوي پراكنش و رقابت بين گونه اي سه گونۀ بلوط در توده هاي جنگلي بانۀ كردستان

Spatial patterns and inter-specific competition of three oak species in the Baneh forests of western Iran

بررسي الگوي مكاني افراد يك گونه و نيز كنش هاي متقابل آنها به منظور درك پويايي مكاني و زماني جوامع ضروري است. اين تحقيق با هدف تعيين الگوي مكاني سه گونۀ عمدۀ بلوط شامل برودار، مازودار و وي ول در جنگل هاي زاگرس شمالي و همچنين بررسي رقابت بين گونه اي آنها در جنگل هاي اطراف بانۀ كردستان انجام گرفت. جمع آوري داده ها با استفاده از شش قطعه نمونۀ يك هكتاري به ابعاد 100*100 متر كه به صورت تصادفي انتخاب شدند، انجام گرفت. در داخل اين قطعه نمونه ها، نوع گونه ها و مختصات مكاني درختان بلوط به روش فاصله- آزيموت تعيين شد. تجزيه وتحليل داده ها با استفاده از حالت هاي تك متغيره و دومتغيرۀ آمارۀ او- رينگ به ترتيب به منظور بررسي الگوي مكاني و كنش متقابل گونه هاي مختلف جنس بلوط انجام گرفت. نتايج نشان داد كه الگوي كلي پراكنش پايه هاي بلوط در مقياس مكاني كوچك يعني حداكثر تا فاصلۀ 15 متري كپه اي است، ولي با بزرگ شدن مقياس بررسي به سمت الگوي تصادفي ميل مي كند. بررسي رقابت بين گونه اي و كنش متقابل گونه هاي مختلف جنس بلوط نيز نشان داد كه رقابت معني داري بين آنها وجود ندارد و در بيشتر موارد اثر متقابل از نوع مستقل يا در نهايت جاذبه است. دانه زاد بودن اغلب توده ها، همگني رويشگاه و نبود رقابت بين گونه اي از عوامل مؤثر در شكل دادن الگوي پراكنش بينابيني كپه اي- تصادفي بلوط ها تعيين شد. با توجه به نبود رقابت معنادار بين پايه هاي اين سه گونۀ بلوط، هر گونه دخالت با هدف احيا و غني سازي اين توده ها بايد با رعايت آميختگي فردي و حفظ الگوي پراكنش كپه اي- تصادفي انجام گيرد و از تك كشتي پرهيز شود.

Analyzing the spatial patterns of individuals and the interaction between them are essential for understanding the spatial and temporal dynamics of plant populations. This research was conducted to study the spatial patterns and interaction of three oak species (Quercus brantii Lindl., Q. infectoria Oliv. and Q. libani Oliv.) in Baneh forests of northern Zagros region of Iran. Data collection was done using six one- hectare square sample plots which randomly selected and fully mapped. Spatial patterns and spatial association of different oak species were then analyzed using O- ring univariate and bivariate statistics, respectively. Results showed that the general spatial patterns of the trees in total and at larger scales were random, while at small scales was clumped at least up to 15 m. Spatial association analyses revealed that there was no significant inter-specific competition among the three oak species, where the spatial association was positive (attraction) at small scales (up to 5 m) or independence at larger scales. It is concluded that clustered- random pattern is due to high forest origin of the most studied stands, homogeneity of the habitat, and lack of interspecific competition among the three oak species in the study area. Whereas there is no significant interspecific competition among the three oak species, every intervention in order to enrichment and restoration of these stands should be based on keeping clustered- random spatial pattern and making individual species mixture.