تأثير حكيم سبزواري بر مكتب تهران (تداوم مكتب فلسفي اصفهان قاجاري)

نوشتار حاضر به بررسي نحوة تحقق مكاتب فلسفي اسلامي در حوزه فرهنگي ايران از قرن هشتم تا سيزدهم هجري ميپردازد. در اين راستا سير تحول مكاتب مزبور از «مكتب فلسفي شيراز» (به نمايندگي قطب‌الدين شيرازي و صدرالدين دشتكي) به «مكتب اصفهان صفوي» (به نمايندگي ميرداماد و ملاصدرا) و از آن به «مكتب اصفهان قاجار» (به نمايندگي ملاعلي نوري و ملااسماعيل خواجوي) و در نهايت وصول آن به «مكتب تهران» (به نمايندگي ملاعلي مدرس زنوزي و ملامحمد رضا قمشه‌اي و حكيم جلوه) مطرح ميشود و در ادامه به نقش كليدي حكيم سبزواري در تحول مكتب سوم به مكتب تهران پرداخته ميشود. بديهي است بلحاظ دوره زماني انتخاب شده مجال پرداختن به مكاتب پيش از مكتب فلسفي شيراز مانند «مكتب مراغه» (به نمايندگي خواجه نصيرالدين طوسي) و يا پس از مكتب تهران يعني «مكتب نوصدرايي» (به نمايندگي علامه طباطبايي) نبوده است. در اين راستا تلاش شده به ويژگيهاي چهار مكتب مورد نظر و شرايط اجتماعي حاكم بر جامعه و علل رويكرد مردم به حكما و دانشمندان شاخص هر مكتب اشاره گردد. اين پژوهش به شيوه كتابخانه‌يي و تلاشي تطبيقي نشان ميدهد كه استبداد و ظلم ناشي از رفتار حاكمان و مشروعيت‌بخشي و همراهي اهل علم، علت عمده تشكيل حلقه‌ها و كانونهاي شبه‌حزبي به دور قدرتهاي معنوي در لباس حكيم و صوفي بدليل تأثير سخن عارفان و فيلسوفان بوده است.