مطالعه ويژگي‌هاي كمي مرتبط با عملكرد دانه برنج با استفاده از روش هاي آماري چند متغيره

Study of Quantitavie Characteristics Correlated with Grain Yield in Rice using Multivariate Analysis

تسهيل در امر گزينش براي بهبود عملكرد در ژنوتيپ­ هاي برنج مهم و ضروري است. در اين مطالعه، به ­منظور بررسي ارتباط بين عملكرد با صفات زراعي، آزمايشي در سال 95-1394 در مزرعه مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كهگيلويه و بويراحمد اجرا شد. در اين مطالعه 10 ژنوتيپ برنج در طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد بررسي قرار گرفتند. عملكرد دانه به همراه 10 صفت مختلف زراعي ديگر ارزيابي شدند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس نشان داد كه بين ژنوتيپ­ هاي مورد بررسي از نظر كليه صفات اختلاف معني ­داري وجود داشت. نتايج حاصل از تجزيه به عامل ­ها نشان داد كه چهار عامل اصلي و مستقل، 31/80 درصد از تغييرات كل داده ­ها را توجيه مي ­نمايند، به­ طوري كه چهار عامل تحت عنوان شكل و اندازه دانه (44/28 درصد)، عملكرد و اجزاي عملكرد(58/23 درصد) و خصوصيات مورفولوژيك گياه (29/­28 درصد) نام­ گذاري شدند. تجزيه رگرسيون گام به گام نشان داد كه دو صفت تعداد دانه پر و پوك در خوشه روي عملكرد دانه در گياه برنج اثر معني­ دار دارند. نتايج تجزيه ضرايب عليت نشان داد كه تعداد دانه پر در خوشه بيشترين اثر مستقيم (82/0) نسبت به ساير صفات بر روي عملكرد دانه داشت، و اثر غيرمستقيم اين صفت از طريق تعداد دانه پوك در خوشه بر روي عملكرد دانه 10/0 بود. تعداد دانه پوك در خوشه نيز داراي اثر مستقيم و منفي 36/0­- بود. بنابراين مهم­ترين صفات به­ عنوان شاخص مناسب براي بهبود عملكرد دانه در گياه برنج به ترتيب تعداد دانه پر و پوك در خوشه مشخص شد.

Simplifying the selection procedure to improve yield of new genotypes of rice is necessary. in order to evaluate relationship among grain yield and other agronomic traits, an experiment was conducted in agricultural and natural resoures research center in 2015-2016 year. In present study, 10 rice genotypes were studied in randomized complete blocks design with three replications. Grain yield along with other 10 agronomic traits were evaluated. Results derived from analysis of variance showed that there were significant differences among the studied genotypes for all the traits. Results of factor analysis showed that four main and independent factors explained about 80.31­% the total variation of the measured traits. So that, four factors namely shape and size grain (28.44%), yield and it's component (23.58%) and morphological (28.29%) factor. Stepwise regression analysis showed that only two traits (­the numbers of filled and unfilled grain per panicle) were significantly positive and negative affected on grain yield respectively. Results derived from path analysis showed that numbers of filled grain per panicle maximum direct effect (0.82) was ratio other traits on grain yield, and indirect effect of this trait through to number of unfilled grains per panicle on grain yield was 0.1. The number of unfilled grains per panicle showed direct effect and positive 0.36. Therefore, the important traits as selection criteria for grain yiled improvement in rice plant are numbers of filled and unfilled grain per panicle respectively.