ذوق تأله يا تعارضي در نظام وجودشناسي دواني

Tastıng of Theosophy or a Conflıct in Ontologıc System of Davanı

از آثار دواني مي‌توان دو نظريه در باره وحدت و كثرت استنباط كرد. يكي وحدت وجود و كثرت موجود و ديگري، وحدت وجود و وحدت موجود. اين فيلسوف مكتب شيراز، در طرحواره فلسفي- عرفاني خويش، نظريه ذوق‌التاله را تبيين مي‌كند و معناي موجود بودن ممكنات را انتساب آنها به حقيقت وجود مي‌داند. بدين ترتيب است كه انتساب، به عنوان اصطلاحي كليدي در اين باب مطرح مي‌شود؛ اصطلاحي كه در هر كدام از اين الگوها چهره متفاوتي پيدا مي‌كند. آيا مراد از انتساب، همان وجود رابط صدرائي يا تجلّي مطرح در نظام عرفاني است؟ آيا آنچه دواني از انتساب اراده مي­كند امري غير از اضافه اشراقي است؟ در اين نگاشته خواهيم دانست كه در الگوي نخست، انتساب، غير از وجود رابط صدرايي و يا نظر عرفاء در باب تجلّي و همچنين، غير از اضافه اشراقي است. اين در حالي است كه در دومين الگو، انتساب، دقيقاً همان تجلّي و ظهور عرفاست. در تبيين نظريه ذوق‌التاله دواني، ديدگاههاي مختلفي شكل مي‌گيرد. نگارنده ضمن دسته‌بندي اين نظرات با تفكيك ميان دستگاه فلسفي و عرفاني جلال‌الدين دواني، اولا تحليلي از اين اختلاف در عبارات ارائه مي‌كند و ثانياً با ريشه‌يابي اين گوناگوني در تعابير، مشكل اساسي را ضعف دستگاه فلسفي دواني مي‌داند و معتقد است نظام فلسفي او اين قدرت و قابليت را نداشته است كه انديشه عرفاني او را به طور كامل و بدون نقص، مبرهن سازد.

Jalaladdin Davani attempts to philosophically explain issues of unity and diversity. In this regard, he seeks to philosophically explain theosophical approach of Ibn Arabi toward particular unity of existence. In fact, two distinct and even conflicting theories on unity and diversity could be perceived in and inferred from his works. The first theory emphasizes on the unity and multiplicity of existence necessitating the fundamental reality of existence in the necessary and the fundamental reality of quiddity in the possibilities. The other theory is the fundamental reality of existence and reality of the existent based on views of Ibn Arabi and Mulla Sadra’s views on this issue. Davani uses the term “ascription” to explain the existence of possibilities in all his attempts to clarify his theory on unity and diversity- theory of Tasting of Theosophy. Thus, one of the tasks required for unfolding his goal from theory of tasting of theosophy is to elaborate on the term “ascription” as it is utilized in his thought system. The present paper intends to define “ascription” regarding philosophical system of Davani and considering his philosophical explanation and analysis of the issues of unity and diversity.