اثر كاربرد سرباره مس همراه با تركيبات آلي بر آهن قابل عصاره‌گيري به وسيله DTPA و برخي ويژگي-هاي يك خاك آهكي

The effect of copper slag application along with organic compounds on DTPA extractable Iron and some properties of a calcareous soil

سابقه و هدف: كمبود آهن يكي از شايع‌ترين مشكلات تغذيه گياه در خاك‌هاي مناطق خشك و نيمه خشك به‌ويژه خاك‌هاي آهكي مي‌باشد. ازآنجايي كه حدود 53/8 درصد سرباره را اكسيدهاي آهن به خود اختصاص مي‌دهند، امكان كاربرد آن را به عنوان كود تقويت مي‌كند. استفاده از سرباره مس از محصولات فرعي مجتمع مس سرچشمه با تركيبات آلي به عنوان منبع تأمين‌كننده آهن در يك خاك آهكي مورد ارزيابي قرار گرفت. هدف اين تحقيق مطالعه انكوباسيوني تأثير سرباره مس و تركيبات آلي بر ميزان آهن قابل عصاره‌گيري به وسيله DTPA و برخي ويژگي‌هاي يك خاك آهكي بود. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي تأثير سرباره بر آهن قابل جذب خاك، آزمايش انكوباسيوني به مدت 3 ماه به‌صورت آزمايش فاكتوريل خرد شده در زمان در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام شد. فاكتورهاي آزمايشي شامل 5 سطح ماده آلي (پوست پسته (P2 و P4)، كود گاوي (C2 و C4) در دو سطح 2 و 4 درصد وزني و نمونه شاهد (C)) و 10سطح آهن (سرباره مس(S2 و S4)، سرباره مس با گوگرد(S2S° و S4S°)، سرباره مس با گوگرد و تيوباسيلوس (S2S°T و S4S°T)، سرباره اسيدي (S2a و S4a) (به ميزان 2 و 4 برابر مقدار توصيه آزمون خاك) كلات سكوسترين (Seq) و نمونه شاهد (S0) بودند. در زمان‌هاي 10، 30، 60 و 90 روز بعد از انكوباسيون تغييرات پارامترهايي نظير pH، EC و مقدار آهن با عصاره‌گير DTPA-TEA اندازه‌گيري شدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد با اعمال تيمارهاي تركيبات آلي در طول زمان انكوباسيون از قابليت جذب آهن كاسته شده است. نتايج نشان داد در طي دوره انكوباسيون سه ماهه تيمارهاي سرباره منجر به افزايش EC خاك‌ها شدند. بيش‌ترين مقدار افزايش EC مربوط به تيمار سرباره به ميزان 4 برابر مقدار توصيه آزمون خاك برحسب آهن قابل جذب اين تركيب همراه با گوگرد و تيوباسيلوس S4S°T با مقدار 2/21 دسي زيمنس بر متر در پايان دوره انكوباسيون است. در نمونه خاك مورد مطالعه متناسب با مقدار مصرف سرباره، مقدار آهن قابل عصاره‌گيري با DTPAافزايش يافت. هر چند در طول دوره انكوباسيون از قابليت جذب آهن كاسته شد، اما با اين وجود مقدار آهن پس از گذشت 90 روز از شروع انكوباسيون در تيمارهاي S4S°T،S4S°، S4در مقايسه با شاهد افزايش معني‌دار يافت. اثر بر هم كنش تيمارهاي سرباره و تركيبات آلي نشان داد بيش‌ترين مقدارEC و كم‌ترين مقدار pH مربوط به تيمار 4 درصد كود گاوي با سرباره همراه با گوگرد و تيوباسيلوس بود. اين در حالي بود كه مقدار آهن قابل جذب در خاك از 43/1 ميلي-گرم در كيلوگرم در تيمار شاهدCS° به مقدار 17/8 ميلي‌گرم در كيلوگرم در تيمار 4 درصد پوست پسته با سرباره به ميزان 4 برابر مقدار توصيه آزمون خاك همراه با گوگرد و تيوباسيلوس (P4S4S°T) رسـيد. نتيجه‌گيري: تركيبات آلي در طول زمان انكوباسيون منجر به كاهش آهن در مقايسه با نمونه شاهدشدند. سرباره حاصل از ذوب مس داراي عناصـر غذايي كـم مصرف از جمله آهن مي‌باشد به طوري كه در سطوح بالاي مصرف سرباره، مقدار آهن افزايش يافت، هم چنين استفاده از تيمار 4 درصد پوست پسته با سرباره به ميزان 4 برابر مقدار توصيه آزمون خاك همراه با گوگرد و تيوباسيلوس (P4S4S°T)، بيش‌ترين مقدار آهن قابل جذب را در پي داشت، لذا سرباره پتانسيل استفاده به عنوان يك منبع آهن را براي گياهان دارد.

Background and Objectives: Iron deficiency is one of the most common problems in the plant nutrition in arid and semi-arid regions soil, especially calcareous soil. Since iron oxides account for about 53.8% of the slag, it can be used as a fertilizer. The use of copper slag of Sarcheshmeh Copper Complex sub-products was evaluated with organic compounds as the source of iron supply in calcareous soil. The purpose of this study was to study the effect of copper slag and organic compounds on the amount of extractable iron by DTPA and some characteristics of calcareous soil. Materials and Methods: In order to investigate the effect of slag on soil absorbable iron, an incubation test was performed for 3 months as a factorial experiment in a completely randomized design with three replications. The experimental factors consisted of 5 levels of organic matter (pistachio shell, cow manure 2 and 4% w/w and control sample) and 10 iron levels (copper slag, copper slag with sulfur, copper slag with sulfur and Thiobacillus, acid slag (each at two levels), Chelate Sequestrene and control sample). 10, 30, 60 and 90 days after incubation, changes in parameters such as pH, EC and iron content were measured by DTPA-TEA extractor. Results: The results showed that by applying the organic compounds' treatments during the incubation time reduced the iron extraction capability. The results showed that during the three-month incubation period, slag treatments increased soil EC. The highest amount of EC increase in slag treatment is 4 times the recommended value of the soil test based on the absorbable iron content of this compound with sulfur and Thiobacillus S4S°T at 2.21 dS/m at the end of the incubation period. In the soil sample studied, proportional to the amount of slag, the amount of iron extracted by DTPA increased. However, during the incubation period, the iron extraction capability was reduced; however, the amount of iron increased significantly after 90 days from the beginning of incubation in S4S°T, S4S° and S4 treatments compared with the control. The interaction effect of slag treatments and organic compounds showed that the highest amount of EC and the lowest pH were related to 4% cow manure application with slag with sulfur and Thiobacillus. Meanwhile, the amount of absorbable iron in the soil from 1.43 mg/kg in the control treatment of CS° reached 8.17 mg/kg in the treatment of 4% pistachio shell as 4 times of the recommended value of the soil test with sulfur and Thiobacillus (P4S4S°T). Conclusion: Organic compounds during the incubation period led to a reduction in iron compared to the control sample. Slag of copper smelting has nutrient micro-elements, including iron, so that at high levels of slag consumption, the amount of iron increased, as well as the use of slag with sulfur, Thiobacillus and pistachio shell had the most amount of absorbable iron as a result, slag has the potential to be used as an iron source for plants.