كليدواژه :
برنج , تجهيز و نوسازي , شاخص ارزيابي , سيستم آبگيري , مدل هيدروديناميك
چكيده فارسي :
براي تغيير روش سنتي آبياري كرت به كرت، افزايش بهره وري از منابع محدود آب و استقلال در مديريت آبياري و زهكشي هر مزرعه، احداث شبكه كانال هاي بين مزارع يكي از بخش هاي اصلي طرح زيربنايي تجهيز و نوسازي اراضي شاليزاري شمال كشور محسوب مي شود. اما برپايه نتايج حاصل از پژوهش هاي قبلي، بسياري از كشاورزان با شرايط موجود بهره برداري از كانال هاي آبياري و زهكشي طرح مشكلات اساسي دارند. در اين پژوهش ابتدا جهت مقايسه وضع موجود عملكرد فني سيستم با استانداردهاي كمي و معتبر، شاخص هاي تحويل آب به آبگير كرت هاي مسير يك كانال خاكي آبرسان پروژه تجهيز و نوسازي اراضي شاليزاري اسماعيل كلا شهرستان جويبار در فصل آبياري برنج سال 1394 محاسبه شد. در ادامه و پس از پوشش بتني كانال، بر اساس شبيه سازي گزينه هاي مختلف تغيير در ساختار آبگيري و كنترل جريان آب در محيط نرم افزارHEC-RAS ، راهكارهاي سازه اي ارتقاي شاخص هاي عملكرد سيستم تحويل كانال هاي آبياري ارزيابي شد. نتايج نشان داد به دليل شرايط نامناسب بهره برداري و نگه داري از كانال هاي خاكي در سيستم آبگيري فعلي كرت ها، شاخص هاي تحويل (كفايت= 0/35، راندمان= 0/92، پايداري= 0/98 و عدالت= 1/18) به جز راندمان با شرايط مطلوب و حتي متوسط فاصله زيادي داشت. اما بر اساس نتايج شبيه سازي پس از پوشش بتني انهار آبرسان مزرعه، با اجراي گزينه آبگيرهاي لوله اي با قطر متغير و استفاده از سرريزهاي كنترل جريان، به شرط تامين آب كافي، علاوه بر ارتقاي راندمان انتقال، شاخص هاي تحويل نيز به ويژه در كرت هاي انتهايي افزايش قابل توجهي خواهد يافت (كفايت= 0/93، راندمان= 0/92، پايداري= 0/14 و عدالت= 0/18). واسنجي و اعتبارسنجي مدل در سال زراعي 1395 نيز نتايج به دست آمده از شبيه سازي را تاييد كرد. نهايتا ضمن تاكيد بر ضرورت بررسي ساير گزينه ها براي انهار مزرعه نظير كانال هاي پيش ساخته، پيشنهاد مي شود احداث بند هاي سرريز كنترل و لوله هاي آبگير با قطر متناسب با نياز آبي كرت ها در برنامه پوشش كانال ها در برنامه آينده شبكه طرح قرار گيرد.
چكيده لاتين :
Construction of minor irrigation and drainage canals networks is vital in the infrastructure Project of Paddy Fields Development and Renovation in the North of Iran as it leads to change the conventional plot-to-plot irrigation, achieve higher productivity from limited water resources and introduce the independent irrigation and drainage management in each farm. However, according to previous studies, a great number of farmers have major problems with the existing operation of irrigation and drainage canals. Therefore, in this study, water delivery criteria were first calculated for all the farm intakes on an earth canal in Esmaelkola village of Jooybar city during irrigation season of 2015, in order to compare the existing technical performance of the system with the quantitative, reliable and valid standards. Then, after lining the canal, required structural changes to improve the performance criteria of delivery system were evaluated by simulating several alternatives of water intake and control scenarios in HEC-RAS model. The results showed that all the delivery criteria except the efficiency have considerable deviation from optimal and even moderate ones (Adequacy = 0.35, Efficiency = 0.92, Dependability = 0.98, Equity =1.18). It is due to the poor operation and maintenance of earth canals of the distribution and intake systems of current basins. On the other hand, based on the simulation results, after lining the irrigation canals, if adequate amount of water supply is provided, when tubular intakes with variable diameter and flow control checks (weirs) are used,in addition to channel efficiency, there will be a noticeable increment in water delivery criteria especially in the last farms (Adequacy = 0.93, Efficiency = 0.92, Dependability = 0.14, Equity =0.18). The calibration and validation of the model in the cropping season of 2016 has confirmed the results of the simulation as well. Finally, construction of flow control checks (weirs) and tubular intakes, with suitable diameter depending on the water demand of the basins, is recommended for the future projects of lining canals in the current systems in addition to emphasize on studying the possibility of other options for water conveyance to the farm, such as pre-fabricated canals.
