تأملي در باب نظرگاه عارفان خراسان و الزامات هستي‌شناسانه آن با تكيه بر ميراث عرفاني بايزيد بسطامي و ابوالحسن خرقاني

تأمل دقيق‌ و عميق‌ در ميراث برجاي مانده از عارفان خراسان حكايت‌ از آن دارد كه اين ميراث عرفاني را مي‌توان مصداقي از تفكر شاعرانه و فراخوان وجود براي مأواگزيدن در مأمن زبان به شمار آورد؛ تفكري كه در آن، موجودات زير سايه قاب‌بندي‌هاي ذهن فاعل شناسا قرار ندارند و لاجرم عرصه گشوده و مسطحي را مهيا مي‌سازند كه در آن، ديدار وجود صورت مي‌بندد و موجودات چنانكه بايسته است ارج نهاده مي‌شوند. شاعرانگي، بكارت زباني، برآسودگي از مفهوم‌انديشي‌هاي متافيزيكي و آن‌سوباوري، مهمترين ويژگي‌هاي اين شيوه تفكر به شمار مي‌روند. از منظر عارفان خراسان، هستي و همه شئونات و اطوار آن صرفاً مُلك طِلق خداوند و بلكه با او هم‌هويت است. از اين‌رو، عارف خراساني به جاي التفات به هستي، به حقيقت هستي كه ذات خداوند است رو مي‌آورد. هستي نزد عارف خراساني به جاي آنكه در پرتو تفكر بازنمودي به مثابه يك معقول ثاني فلسفي محل توجه نظري واقع شود، به مثابه روشناي حضوري فراگير كه وقوع همه اشياء از او مايه مي‌گيرد، متعلَق تجربه عارف قرار مي‌گيرد.