تحليل پديدارشناسانه نوعي تصوير در شعر سهراب سپهري

A Phenomenological Analysis of a Type of Image in Sohrab Sepehri's Poems

بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه ميان بنيادهاي فلسفي شعر سپهري و مباحث پديدارشناسي مطابقت‌ها و هم‌ساني‌هايي وجود دارد. لُبّ سخن سپهري هم‌صدا با پديدارشناسان آن است كه آدمي بايد خود مستقيماً از طبيعت شناختي ناب پيدا كند نه از راه علم و كتاب. ما در اين مقاله كه به روش توصيفي و تحليل محتوا انجام گرفته است، تنها به واكاوي جنبه‌‌هاي پديدارشناختي در خلق نوعي تصوير نوآورانه در شعر سپهري توجه كرده‌ايم. گمان ما آن است كه در بررسي برخي تصاوير و شگردهاي بديعيِ سپهري، صرفاً تحليل‌هاي ادبي كارساز و راه‌گشا نيست و بايد از حوزه‌هايي ديگر مانند فلسفه در راستاي تبيينِ چند و چون بعضي از شگرد‌هاي ادبي ياري گرفت. تصويرهايي مانند «گنجشكِ محض»، «آفتابِ صريح»، «پيشانيِ مطلق»، «نقطه محض» و «اتفاق سفيد» در شعر سپهري هم‌سو با اصول پديدارشناسي آفريده شده است. هوسرل در پديدارشناسي بابي با عنوان «اپوخه» گشوده است. «اپوخه» مرحله‌اي از شناخت است كه در آن منِ ناب يا منِ متفكر و نظاره‌گر همه قضاوت‌ها درباره و جود و يا هستي جهان خارج را به حالت تعليق درمي‌آورد. سپهري وقتي مي‌گويد: «گنجشكِ محض مي‌خواند.»، فقط نمي‌خواهد با برجسته‌سازي زبان، تصويري آشنايي‌زدايانه و نو بيافريند بلكه با تكيه بر تأملات فلسفي خود مي‌خواهد تا به مفهومي نزديك به «اپوخه» اشاره كند.

The current studies have revealed that there are some similarities between the philosophical foundations of Sohrab Sepehri's poems and some phenomenological notions. The essence of Sepehri's message as well as that of phenomenologists is that human being should discover himself or herself through his or her pure cognitive nature, and not from science or books. Following a descriptive and content analysis approach, in this study, we have dealt with the phenomenological thoughts on the creation of some innovative image in Sepehri's poems. It is assumed that some of Sepehri's images cannot be revealed just by literary analysis, and a philosophical perspective is required too. To create images like 'a mere bird' and 'the frank sunlight', Sepehri has resorted to some notions in phenomenology. Edmund Husserl has opened a novel area of thought called 'epoche'. It refers to a stage of cognition in which the mere self or the thoughtful self and observer suspends all his or her judgements on the existence of the world. When Sepehri pens; 'the mere bird sings.', his goal is not just creating a foregrounded and innovative image, but indeed he attempts to give weight to a concept like 'epoche' by his own philosophical impressions.