جايگاه بدن در نفس شناسي صدرالمتالهين (بررسي هفت مبحث از علم النفس)

در مباحث انسان شناسي فلسفي غالبا مسائل مرتبط با بدن، تحت الشعاع نفس و مسائل آن واقع شده و نقش بدن در ترسيم هويت انسان، تا حد زيادي مورد غفلت قرار گرفته است. بي شك معرفت نفس و شناخت حقيقت وجودي انسان نيازمند مقدماتي است كه شناخت بدن و آثار و لوازم آن، يكي از ضروري ترين آن هاست. در اين نوشتار شناخت نفس و انسان شناسي فلسفي در انديشه ي صدرالمتالهين، با محوريت بدن مورد توجه قرار گرفته است. ويژگي هاي بدن جسماني گاه به نحو ايجابي در شناخت اوصاف و احكام نفس دخالت دارند؛ مانند نحوه ي استفاده از اين ويژگي ها در تعريف نفس يا در اثبات جسمانيه الحدوث بودن نفس؛ اما برخي ويژگي هاي بدن به نحو سلبي در شناخت نفس مؤثرند، به عنوان مثال ماده‌ي بدني داراي كميت، وضع، انقسام پذيري و تناهي افعال است و ضعف، كهولت و خستگي عارض آن مي‌گردد؛ مزاج بدني همواره با انفعال و تغيير و دگرگوني همراه است و در انجام افعال خود، نيازمند ابزار و آلات جسماني است؛ به علاوه علم به بدن و افعال آن نيز، حصولي و تابع وضع و محل است. با سلب اين ويژگي ها از برخي ساحت هاي وجودي انسان مي توان به تحليل و تبيين بسياري از مسائل نفس پرداخت. مسائلي همچون اثبات وجود نفس، تجرد قوه ي خيال و قوه ي عاقله از جمله مسائلي هستند كه صدرالمتالهين با بهره گيري از شناخت بدن و ويژگي هاي بدني به نحو سلبي به توضيح و تحليل آنها مي پردازد.