ارزيابي عملكرد و پايداري عملكرد ارقام و لاين هاي اميد بخش گندم دوروم در مناطق گرم و خشك با استفاده از مدل AMMI و GGE باي‌پلات

Evaluation of Durum Wheat Cultivars and Promising Lines for Yield and Yield Stability in Warm and Dry Areas using AMMI Model and GGE Biplot

به­منظور دستيابي به ژنوتيپ­هاي پرمحصول و سازگار گندم دوروم براي مناطق گرم و خشك كشور، آزمايشي با 18 لاين اميدبخش به­ همراه دو شاهد شامل يك رقم شاهد گندم دوروم بهرنگ و يك رقم شاهد گندم نان چمران در ايستگاه­هاي تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي داراب، اهواز، خرم ­آباد و دزفول در قالب طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار و به ­مدت دو سال (95-1393) در شرايط آبياري نرمال مورد ارزيابي قرار گرفتند. در هر منطقه عملكرد دانه و صفات زراعي لاين ­ها يادداشت­ برداري شد. نتايج مدل AMMI نشان داد دو مؤلفه اصلي مدل AMMI معني­ دار بودند و 17/85 درصد تغييرات اثر متقابل ژنوتيپ در محيط را توجيه نمودند. هم­چنين مدل AMMI (AMMI1 و AMMI2) نشان داد كه لاين­ هاي شماره ­ي G5 (DW-93-5)، G10 (DW-93-10) و G12 (DW-93-12) به ­علت داشتن ميانگين عملكرد بالاتر از ميانگين كل، مي­ توانند به ­عنوان ژنوتيپ­ هايي با پايداري بيش­تر انتخاب شوند. بررسي باي ­پلات چند ضلعي منجر به شناسايي لاين ­هاي برتر (لاين ­هاي شماره ­يG5 (DW-93-5)، G9 (DW-93-9)، G13 (DW-93-13)، G16 (DW-93-16) و G17 (DW-93-17) و دو محيط بزرگ شده و ژنوتيپ ­هاي مناسب در هر محيط بزرگ نيز مشخص گرديد. بررسي هم ­زمان عملكرد و پايداري ژنوتيپ ­ها با استفاده از باي پلات مختصات ها محيط متوسط نيز نشان داد كه لاين شماره ­ي G5 (DW-93-5) با بيش­ترين عملكرد و پايداري يكي از پايدارترين لاين­بود. بررسي باي ­پلات همبستگي بين مناطق نشان داد كه بردارهاي محيطي منطقه خرم ­آباد با سه منطقه داراب، دزفول و اهواز داراي زاويه نزديك به 90 درجه بوده كه بيانگر عدم تشابه خرم ­آباد با اين مناطق بود. در مجموع خرم ­آباد، دزفول و داراب داراي تمايز بالايي بوده و توانستند تفاوت­ هاي بين لاين ­ها را به­ خوبي نشان دهند. در نهايت لاين­ هاي شماره ­ي G5 (DW-93-5) و G10 (DW-93-10) با داشتن عملكرد بالا و پايداري عمومي بالا، مقاومت نسبت به بيماري­ هاي مهم برگي و كيفيت دانه مناسب، به ­عنوان لاين­ هاي برتر براي مطالعات تكميلي و انتخاب مناسب­ تر بودند.

To obtain high yield and stable genotypes, 18 durum wheat cultivars and promising lines along with two commercial durum (Behrang) and bread wheat (Chamran) as check cultivars, were evaluated in four warm and dry regions in Iran including Darab, Ahvaz, Khoramabad and Dezful during two cropping seasons (2013-2015). The experiments were conducted as a RCBD with three replications. Seed yield and some agronomic characteristics were recorded in each location. The results that first two bilinear AMMI model terms were significant and of which the first two terms explained 85.17% of the genotype × environment interaction. Also the results of AMMI model (AMMI1 and AMMI2) indicated that lines no. G5 (DW-93-5), G10 (DW-93-10) and G12 (DW-93-12) were the most stable lines with high mean yield performance. The polygon-view of GGE biplot recognized five superior lines (lines G5 (DW-93-5), G9 (DW-93-9), G13 (DW-93-13), G16 (DW-93-16) and G17 (DW-93-17)) and two mega-environments so that the best genotypes within each environment were determined. Simultaneous evaluation of yield and stability through average environment coordinate (AEC) biplot showed that line no. G5 (DW-93-5) with the highest seed yield and stability was the most stable line. Biplot analysis of correlation among environments revealed that environmental vectors of Khoramabad with three locations including Darab, dezful and Ahvaz were near to 90◦ so; these three locations were different from Khoramabad. Totally, Khoramabad, Darab and dezful locations had high discriminating ability so that were be able to show differences between lines and cultivars at ideal environment, so they had the highest discriminating ability and representativeness. Finally, lines no. G5 (DW-93-5) and G10 (DW-93-10) with high yield, broad adaptability, relative resistance to foliar diseases and seed quality were selected as best line for further investigation and to be candidate as commercial durum wheat cultivars.