كليدواژه :
برنج , تجزيه خوشه‌اي , عملكرد , ضريب همبستگي
چكيده فارسي :
برنج يكي از مهمترين محصول غذايي است، لذا شناخت صفات موثر بر توليد و عملكرد آن مي تواند در برنامه هاي اصلاحي كاربرد داشته باشد. به منظور تعيين شاخص هاي مناسب براي انتخاب ژنوتيپ برتر، بذر 15 ژنوتيپ برنج كه شامل 5 رقم والديني به نام هاي بي نام، دشت، ندا، دم سياه مشهد و IR62871-175-1-10 10 هيبريد كه حاصل از يك تلاقي داي آلل 5 × 5 بود مورد ارزيابي قرار گرفت. آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال 1395 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه گنبد كاووس اجرا گرديد. در اين تحقيق دوازده صفت شامل، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ پرچم، طول خوشه، تعداد دانه پر و پوك، تعداد روز تا 50 درصد گلدهي، وزن هزار دانه، تعداد پنجه موثر، وزن خوشه، تعداد سنبلچه در خوشه و عملكرد ارزيابي شدند. عملكرد دانه با صفات عرض برگ پرچم، تعداد دانه پر و وزن خوشه همبستگي مثبت و معني دار داشته در حاليكه با صفت طول برگ پرچم همبستگي منفي و معني داري را نشان داد. نتايج رگرسيون گام به گام با ضريب تبيين 69 درصد نشان داد كه وزن خوشه و عرض برگ پرچم مهمترين جزء عملكرد مي باشند. تجزيه عليت نشان داد كه تعداد دانه پر خوشه (27/1=I) بيشترين تأثير مثبت مستقيم را بر عملكرد بذر دارا بود، در حاليكه وزن خوشه (81/0- =I) بيشترين تاثير مستقيم منفي را نشان داد ولي اين صفت از طريق تعداد دانه پر بيشترين تاثير غيرمستقيم را بر عملكرد داشته است. ماتريس فاصله اقليدسي با الگوريتم UPGMA ژنوتيپ هاي برنج را به سه گروه دسته بندي نمود. همچنين ضريب كوفنتيك (86/0) بيانگر همبستگي زياد ماتريس تشابه و ماتريس حاصل از دندروگرام مي‌باشد. در مجموع در ﺑﯿﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت مورد بررسي، ﺻﻔﺎﺗﯽ ﻧﻈﯿﺮ عرض برگ پرچم، تعداد دانه پر و وزن خوشه مي توانند ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻬمي ﺑﺮاي ﮔزينش ژنوتيپ هايي ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎﻻ مي باشند.
چكيده لاتين :
Rice is one of the most important food crops, thus identification of definitive traits on the yield can be used in breeding programs. In order to determine the best suitable morphological markers for selection of superior genotypes, seeds of 15 rice genotypes including 5 varieties (namely: Binam, Dasht, Neda, Mashhad Domsiah and IR62871-175-1-10) and their 10 F1 hybrids of corresponding variates from a 5 × 5 one-way diallel cross were evaluated using a randomized complete block design with 3 replicates. This research was performed at Gonbad Kavous University Research Farm in 2016. Twelve traits including plant height, length and width of flag leaf, panicle length, number of unfilled and filled grain, days to 50% flowering, 1000 grain weight, number of fertile tillers, panicle weight, number of spikelets per spike and yield were evaluated. Results of correlation analysis showed that the grain yield had significant and positive correlation with flag leaf width, number of filled grain and panicle weight, while showed a negative significant correlation with flag leaf length. Stepwise regression analysis (correlation coefficient 69%) indicated that panicle weight and flag leaf width are the most important components of grain yield. Also, path analysis revealed that the number of filled grains per panicle (I=1.27) showed the highest positive direct effect on yield. Despite this, the panicle weight (I= -0.81) showed the highest negative direct effect, however, this trait had the highest indirect effect through number of filled grain. Genotypes were clustered in 3 groups based on UPGMA method. Also, cophenetic correlation coefficient (0.86) indicated a high correlation between similarity matrix and the matrix resulted from the cluster analysis. Overall, the characteristics of the studied traits such as flag leaf width, number of filled grain and panicle weight can be important criteria for selection of high yield genotypes.
