پديد آورندگان :
سلامتي، نادر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - بخش تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي، اهواز , ورجاوند، پيمان سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - بخش تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي، اهواز , گوشه، محي الدين سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - بخش تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي، اهواز , عزيزي، آذرخش سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - بخش تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي، اهواز , حبيبي، جعفر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان - بخش تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي، اهواز
چكيده فارسي :
كانالهاي آبياري از مهمترين بخشهاي شبكۀ آبياري و زهكشي هستند و نقش مؤثري در كاهش تلفات آب و بالا بردن راندمان توزيع آب دارند. اين تحقيق از سال 1395 تا 1397 در شبكه هاي آبياري استان خوزستان اجرا شده است. در اين پژوهش براي تعيين راندمان توزيع آب، از روش دبي ورودي- خروجي با استفاده از دستگاه مولينه و تقسيم بندي سطح مقطع جريان استفاده شد. بهمنظور تاثير دادن ابعاد كانال و حجم آب انتقالي توسط كانال براي رسيدن به درك بهتر از ميزان تلفات آب، از پارامتر درصد تلفات آب در كيلومتر طول كانال نسبت به دبي ورودي استفاده شد. تعداد 26 كانال بتني ذوزنقهاي و 17 كانالت هر دو از درجه 3 و 4، در مجموع 43 كانال در شهرستانهاي اميديه، انديمشك، گتوند، بهبهان، حميديه، دزفول، شوش، شوشتر، رامشير، اهواز، باوي و شادگان در استان خوزستان ارزيابي شدند. دامنۀ تغيييرات راندمان توزيع آب در كانالها و كانالتهاي درجه 3 و 4 (43 كانال) از 9/38 درصد در شهرستان رامشير تا 7/99 درصد در شهرستان شوشتر در نوسان بود. مقدار تلفات آب در هر كيلومتر طول كانال از 92/20 تا 10/12454 متر مكعب در روز بهترتيب در شهرستان شوشتر و رامشير تغيير ميكرد. در كانالهاي بتني ذوزنقهاي شاخص تلفات آب نسبت به دبي ورودي در هر كيلومتر كانال از 35/0 درصد در شهرستان شوشتر تا 76/61 درصد در شهرستان اهواز در نوسان بود. در كانالتها، ميانگين بازههاي مورد بررسي، راندمان توزيع آب،مقدار تلفات آب در هر كيلومتر طول كانال و تلفات آب نسبت به دبي ورودي در هر كيلومتر كانالتها بهترتيب 978 متر، 3/84 درصد، 11/2133 مترمكعب در روز و 18/17 درصد محاسبه شد. مقايسۀ ميانگين شاخصهاي محاسبه شده در كانالها و كانالتها با آزمون تي نشان داد مقدار تلفات آب در هر كيلومتر طول كانال بتني ذوزنقهاي با 05/1920 متر مكعب در روز نسبت به كانالتها با مقدار 11/2133 مترمكعب در روز اختلاف معنيداري ندارد. محاسبۀ ضريبهاي همبستگي پيرسون نشان داد كه هر گونه روند افزايش يا كاهش در شاخصهاي دبي، سرعت و سطح حجم آب عبوري چه در بالادست و چه در پاييندست و ميزان بازه مورد بررسي موجب تغييراتي معنيدار در روند تغييرات راندمان توزيع آب نميشود.براي جلوگيري ازتلفات آب دركانالهاي توزيع آب آبياري،بايد مواردي مانند رشد علفهاي هرز در كانال ها،تجمع رسوب دركانالها،تجمع زباله در كانال ها،ترك خوردگي پوشش كانالها،خرد شدن يا جابه جايي قطعات بتن در كانالها،تخريب ناشي ازكيفيت نامناسب مصالح استفاده شده،تخريب ناشي از مسائل اجرايي را كنترل ورفع كرد.
چكيده لاتين :
Irrigation canals, as one of the most important structures of irrigation networks, have a significant role in reducing seepage losses and increasing the water conveyance efficiency. This research was conducted from 2016 to 2018 in irrigation networks of Khuzestan province. In this research, in order to determine the distribution efficiency, the input-output flow method was used with the use of a propeller velocity meter. To have a rational comparison between canals with different dimensions and capacities, the ratio of losses to inlet discharge per kilometer of canal reach has been considered as an evaluating parameter. In total, 26 concrete trapezoidal canal reaches and 17 semi-elliptical prefabricated channel reaches have been studied. The studied canal reaches were located in Omidieh, Andimeshk, Gotvand, Behbahan, Hamidieh, Dezful, Shoosh, Shooshtar, Ramshir, Ahvaz, Bavi and Shadegan, counties of Khuzestan province. Results showed that distribution network efficiency changes from 38.9% to 99.7% for both canals and semi-elliptical channels. The seepage losses per kilometer of canal length varied from 20.92 to 12454.10 m3/day. Maximum and minimum values of seepage losses relative to inlet discharge for concrete trapezoidal reaches were 0.35% and 61.76%, respectively. In prefabricated channels, the average length of studied reaches, conveyance efficiency and seepage losses per kilometer of channel were 978 m, 84.3%, 2133.11 m3/day and 17.18%, respectively. Using t-test method for concrete trapezoidal canals and semi-elliptical channels showed that the amount of seepage losses per kilometer of canal length in a trapezoidal concrete channel with a value of 1920.05 m3/day has no significant differences compared to prefabricated channel with a value of 2133.11 m3/day. The calculation of Pearson correlation coefficients showed that any increase or decrease in the parameters of the discharge and velocity, as well as the amount of time interval, does not lead to significant changes in the process of conveyance efficiency.
