بررسي امكان كشت زمستانه ارقام بهاره كلزا در منطقه معتدل سرد كرج در شرايط تنش كم‌آبي آخر فصل

Investigation of the Possibility of Winter Planting of Spring Oilseed Rape Cultivars in Cold-Temperate Karaj Region under Terminal Water Deficit Stress Conditions

براي تأمين بخشي از روغن خوراكي و كنجاله مورد نياز و همچنين جهت پايداري توليد غلات، ضروري است ارقام مناسب كلزا در جايگاه جديد كشت و تحت شرايط كم‌آبي در ايران تعيين شوند. به اين منظور آزمايشي به‌صورت فاكتوريل اسپليت‌پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به مدت دو سال زراعي (95-1393) در مزرعه تحقيقاتي مؤسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج اجرا شد. تاريخ‌هاي كاشت شامل كشت پاييزه (15 مهر) و كشت زمستانه (15 بهمن) و رژيم‌هاي آبياري شامل آبياري معمول (شاهد) و قطع آبياري از مراحل گل‌دهي و خورجين‌دهي به‌صورت فاكتوريل به عنوان عامل اصلي و پنج رقم بهاره كلزا (ساري‌گل، دلگان، جاكومو، جرومه و هايولا 401) به عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد اثر متقابل تاريخ كاشت × آبياري × رقم بر صفات تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين، عملكرد دانه، شاخص برداشت، عملكرد روغن و كارايي مصرف آب در سطح يك درصد معني‌دار شد. در تاريخ كشت زمستانه و در شرايط آبياري معمول، ارقام دلگان، هايولا 401 و جرومه با بالاترين كارايي مصرف آب (0.953, 0.887 و 0.831 kgm-3, respectively) و عملكرد دانه بالاي 3000 كيلوگرم در هكتار قابليت توسعه در جايگاه جديد كشت زمستانه را داشتند. همچنين در تاريخ كشت زمستانه و قطع آبياري از مرحله خورجين‌دهي به بعد ارقام هايولا 401 و جرومه با كارايي مصرف آب 0.930 و 0.873 kgm-3, respectively و عملكرد دانه بالاي 2000 كيلوگرم در هكتار در شرايط كم‌آبي آخر فصل نيز قابل توصيه بودند.

To provide some of the required edible oil and seed meal and to stability of cereal production, it is necessary to determine suitable varieties of rapeseed in a new position of cultivation and under water deficit conditions for Iran. For this purpose, an experiment was carried out in a factorial split-plot arrangement based on RCBD with three replications during 2014-2016 growing seasons at the Research Farm of Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran. Planting dates including autumn (7 October) and winter (4 February), and irrigation regimes including full irrigation (control), and withholding irrigation from flowering and silique formation stages, were used as main factors. Spring oilseed rape cultivars (Sarigol, Delgan, Jacomo, Jeromeh and Hyola 401) were employed as sub-factor. The results demonstrated that the interaction effects of planting date × irrigation × cultivar on silique in plant, grain in silique, seed yield, harvest index (HI), oil yield and water use efficiency (WUE) were significant at 1% level probability. Regarding the highest WUE obtained from cultivars Delgan, Hyola 401 and Jeromeh (0.953, 0.887 and 0.831 kgm-3, respectively) and grain yield more than 3000 kgha-1, these cultivars demonstrated significant potentials for a new winter planting date, under full irrigation conditions. Furthermore, the cultivars Hyola 401 and Jeromeh with WUE quantities 0.930 and 0.873 kgm-3, respectively, and grain yield more than 2000 kgha-1, demonstrated significant potentials under terminal water stress (withholding irrigation from silique formation stage) at winter planting date.