گفتمان كاوي تفسير شيعه در كوفه؛ بازپژوهي انديشه هاي تفسيري "سعيد بن جبير"

Discourse Investigation of Shiite Exegesis is Kūfa; Reviewing Exegetical Views of “Saʽīd b. Jubayr

كاركرد موثر روش "گفتمان كاوي تاريخي" در حوزه ي مطالعات ديني و به طور خاص در حوزه ي تفسير قرآن، ما را بر آن داشت تا به تحليل گزاره هاي تفسيري سعيد بن جبير در جايگاه يكي از مفسران تاثيرگذار شيعه در كوفه بپردازيم. كاربست اين روش، نشان داد روح حاكم بر تفسير سعيد گفتمان هاي "تاريخي" و "فقهي" است كه با مضامين شيعي پيوند خورده، ساخت بيانيِ اين گفتمان ها نيز يا پرسماني و يا غير تاويلي است؛ اولي ناظر به ويژگي آغاز فرهنگ پرسش گري و ايجاد زمينه اي براي مرجعيت زايي كلام پيامبر و قرآن در اين مقطع زماني كه مورد هجمه قرار گرفته بود و دومي بيانگر هيمنه ي خوانش عرفي و قرائت استاندارد بر تفسير سعيد كه البته برخي از مفاهيم بنيادين تشيع از آن استثنا شده، اين خوانش عرفي، همان طور كه مي دانيم، بعدها تحت عنوان فهم پذيري قرآن، تبديل به بحثي كاملا علمي گشته است.

The effective function of “historical discourse investigation” in religious studies and especially in Quran exegesis, pushed us to analyze Saʽīd b. Jubayr’s exegetical statements, as one of the most Shiite effective exegetes in Kūfa. Applying this method, we prove that the prevalent atmosphere of the Saʽīd’s exegesis is “historical” and “jurisprudential” discourse, which connects with Shiite materials, and the structure of this discourse is Questioning or Non–Ta’avīlī; the former indicates the beginning of “questioning culture” and paving the way for giving Authority to the Quran and the Prophet’s speech and the latter points to practical and standard reading (recitation of the Quran) dominating the Saʽīd’s exegesis of which some Shiite fundamental concepts are distinguished. This practical reading, by the title of “acceptance of understanding the Quran” became later a mere scientific discussion.