بررسي روند تغييرات دما و بارش و اثر آن بر پتانسيل منابع آب ورودي به سد طالقان

Investigating the Trend of Temperature and Rainfall and its Effects on the Taleghan Dam Water Resources

اثر تغيير مقدار و الگوي بارش بر رواناب سطحي و وقايع حدي هيدرولوژيكي، در مقياس محلي و منطقه‌اي بخصوص در مناطق خشك و نيمه‌خشك كشور، همچنان مورد بحث مي‌باشد. در اين تحقيق اثر تغييرات حرارت و بارش بر دبي سالانه و ماهانه حوضه آبريز طالقان در محل ورود به سد مخزني طالقان بررسي شده است. براي اين منظور ابتدا با استفاده از آزمون‌هاي آماري وجود روند و وقوع جهش در متغيرهاي هواشناسي-هيدرولوژيكي براي مطالعات تغيير اقليم بررسي گرديد. نتايج آزمون روند نشان‌دهنده روند افزايشي درجه حرارت (در سطح احتمال 99%) و رواناب (در سطح احتمال 95%) در طول فصل زمستان خصوصاً در ماههاي بهمن و اسفند بود، در حالي كه در بارش هيچ‌گونه روندي مشاهده نگرديد. همچنين نتايج آزمون جهش حاكي از آن بود كه دما در سال 1363 در سطح احتمال 99% دچار جهش مثبت شده است. كوهستاني بودن حوضه، نظريه افزايش دماي هوا در زمستان و ذوب‌شدن برف زمستانه و ايجاد رواناب زودهنگام و به عبارت ديگر به عقب كشيده شدن زمان ذوب برف از فصل بهار به فصل زمستان را مطرح نمود. در ادامه و با استفاده از تكنيك سنجش از دور و با انتخاب ماهواره ترا، سطح پوشش برف حوضه طالقان در طول سال­هاي 1379-1393 در طول فصل زمستان بررسي گرديد. نتايج حاصله حاكي از روند كاهشي سطح پوشش برف در سطح احتمال 99% در بهمن‌ماه بود. بدين ترتيب وجود و اثر تغييرات اقليمي بر منابع آب حوضه طالقان، با در نظر گرفتن جميع عوامل نظير وجود روند مثبت معني‌دار در درجه حرارت، كاهش سطح پوشش برف، كاهش جريان‌هاي بهاري و افزايش جريان زمستانه ورودي به سد، عليرغم ثابت ماندن حجم بارش و عمق رواناب سالانه مورد تأييد قرار گرفت. در نتيجه‌گيري نهايي مي‌توان گفت كه تغييرات اقليمي در اين حوضه خود را به صورت تغيير الگوي بارش يعني تغيير نوع بارش از برف به باران و همچنين جابجايي فصلي نشان داده است. اين مطالعات با توجه به عدم وجود روند در ميزان دبي ساليانه وارده به مخزن سد نشان داد كه اثر عوامل انساني در تغيير الگو و ميزان رواناب حوضه از تأثير زيادي برخوردار نبوده است.

Impacts of observed changes in the amount and temporal pattern of precipitation on surface runoff and extreme hydrological events at local and regional scale in dry and semi-dry parts of the country is a controversial subject. In this study, the effect of observes changes in temperature and precipitation on annual and monthly discharges at the mouth of the Taleghan Dam using historical hydrometric and climatic data were investigated. The results of trend analysis indicated that while the total rainfall didn’t show any type of trend, both temperature and runoff increased during winter, especially in months of February and April. Moreover, a positive turning point was observed in the temperature at the significant level of 99% in the year of 1984. This achievement introduced the fact of changing the temporal pattern of snowfall and replacing the season of spring with winter, in terms of snow melting period, across the basin. Further investigation on snow cover, using TERRA images during 2000-2014, revealed that the area of snow cover in February had a meaningful negative trend. Regarding all factors, including positive trend in temperature, reducing the snow cover area, spring flow reduction and winter flow increase despite of constant volume of annual precipitation and runoff, confirmed the occurrence of climatic changes in the Taleghan watershed. In conclusion, the climatic changes imposed their influences on the watershed by changing the precipitation pattern from snow to rainfall and by shifting the season of snow melting. This study suggests that due to the lack of trend in the annual input flow to the reservoir dam, anthropogenic effects, in terms of changing the pattern and amount of runoff in the Taleghan watershed, are not considerable.