تبييني روششناختي از فرآيند تحليل مفهومي در فلسفه تربيت با رويكرد اسلامي بر اساس نظريه ادراكات اعتباري علامه طباطبايي (ره)

هدف از اين مقاله ارائه تبييني روش‌شناختي از فرايند تحليل مفاهيم تربيتي در فلسفه تربيت با رويكرد اسلامي بر مبناي نظريه ادراكات اعتباري علامه طباطبايي است. تحقيق با روش استنتاجي (تحليل پيش‌رونده) انجام‌شده است و پس از اشاره به مدعاي اصلي نظريه مزبور، به استنتاج دلالت‌هاي آن، در ارتباط با روش‌شناسي اين نوع تحليل مفهومي مي‌پردازد. اهم يافته‌ها: 1- بر اساس نظريه ادراكات اعتباري و تبيين خاص آن از رابطه بين واقعيت‌ها و ارزش‌ها، مفاهيم تربيتي، از نوع اعتباريات مابعدالاجتماع تلقي مي‌شوند كه فرايند پردازش آن‌ها، در همۀ جوامع بشري به شيوه استدلالي جدل، باملاحظه مجموعه‌اي از واقعيات و حقائق مربوط به نيازها و اغراض و مصالح ناظر به زندگي مطلوب انسان و نيز با توجه به استعدادها و شرايط واقعي تأثيرگذار بر آدمي، در جهت تنظيم و هدايت روابط انساني داراي اثر نسبتاً پايدار در ابعاد شخصيت ديگران، جعل و ابداع عقلايي مي‌شود؛ 2- مفاهيم تربيتي داراي اين ويژگي‌ها هستند: اعتباري و هنجاري بودن و درنتيجه عدم امكان اتصاف به صدق و كذب؛ رابطه توليدي و ضروري نداشتن با قضاياي بديهي و نظري؛ امكان تحول و تغيير و امكان ارتباط روان‌شناختي جعل اين نوع مفاهيم با نظر به مجموعه واقعيات و نيازهاي وجود انسان؛ 3- اهم ملاك‌هاي اعتباربخشي اين‌گونه مفاهيم عبارت‌اند از: الف- موجه بودن ارزش‌ها و گزاره‌هاي پشتيبان؛ ب- سازگاري آن‌ها با ساير ارزش‌هاي مقبول اجتماعي؛ ج- كارآمد بودن اين مفاهيم. در نهايت با تأكيد بر تمايز ميان عناصر ثابت و متغير در نيازهاي بشري و تفكيك نسبيت مفهومي از نسبيت مصداقي، جايگاه ثبات و نسبيت در فرآيند تحليل مفاهيم تربيتي، مشخص شد.