بررسي تطبيقي تفكر انتقادي در فلسفه اجتماعي هوركهايمر و «برنامه فلسفه براي كودكان»

مقاله حاضر مطالعه‌اي تطبيقي جهت بررسي نسبت ميان مباني، اهداف و روش تفكر انتقادي در فلسفه اجتماعي هوركهايمر و برنامه فلسفه براي كودكان و نقد دو رويكرد است. در اين راستا 3 سؤال پژوهشي مطرح شده است كه مقاله حاضر در صدد پاسخگويي به اين سؤال‌ها ناظر به تبيين مباني، اهداف و روش و نسبت ميان آن‌ها مي‌باشد. براي پاسخگويي به اين سؤال‌ها روش پژوهش تطبيقي مورد استفاده قرار گرفته است. نتايج پژوهش بيانگر مشابهت‌ها و همچنين تفاوت‌هايي در ابعاد مورد نظر است. به‌عنوان مثال در حوزۀ مباني، مي‌توان تأثيرپذيري از روش و منش سقراط و تأكيد بر جايگاه انديشه‌ورزي در فلسفه به‌جاي موضوعات متافيزيكي را نام برد. در حوزۀ اهداف، پرورش عقلاني و ساختن زندگي بهتر موضوعي است كه هر دو ديدگاه به آن توجه دارند با اين تفاوت كه معناي زندگي بهتر در نظر هوركهايمر فراهم ساختن شادكامي براي بيشترين افراد ممكن است، اما در فلسفه براي كودكان زندگي بهتر به معناي زندگي در جامعه‌اي دموكراتيك با شهرونداني متفكر و مسئول است. همچنين تفاوت‌هايي مثل انطباق با شرايط اجتماعي و جايگاه دانش در نقد اجتماعي مطرح شده است. در باب روش، تفاوت عمدۀ دو ديدگاه در اين است كه برنامه فلسفه براي كودكان قائل به ارائه روشي مشخص براي پرورش تفكر انتقادي است، اما هوركهايمر تفكر انتقادي را فرايندي در جريان و مداوم مي‌داند و از ارائۀ روشي مشخص اجتناب مي‌كند و تنها به نقد منفي اشاره مي‌كند. نتايج اين مطالعۀ تطبيقي مي‌تواند براي طراحان برنامه‌هاي درسي در سيستم‌هاي آموزشي به منظور ارائۀ الگويي براي پرورش تفكر انتقادي به‌كار رود.