مطالعۀ تطبيقي مفهوم ضمان در حقوق اسلامي، مسئوليت مدني در حقوق رومي- ژرمني و Tort در كامن‌لا

CONCEPTIONS OF ḌAMĀN IN THE ISLAMIC LAW, CIVIL LIABILITY IN THE CIVIL LAW, an‎d TORT IN THE COMMON LAW: A COMPARATIVE STUDY

جريان سريع جهاني شدن، پژوهش‌هاي تطبيقي حقوقي را نيز ضروري ساخته است. نخستين پيش‌نياز پژوهش تطبيقي، شناسايي دقيق مفاهيم مرتبط با موضوعي است كه در چند نظام حقوقي مورد مطالعة مقايسه‌اي قرار مي‌گيرد. در قلمرو حقوق مسئوليت مدني و tort از يك سو، و فقه و حقوق ضمانات از سوي ديگر، شناسايي مقايسه‌اي مفاهيم سه‌گانة «ضمان»، «مسئوليت مدني» و «Tort» نخستين گام براي هر گونه پژوهش تطبيقي در اين حوزه است؛ به‌ويژه اينكه ادبيات حقوقي رايج ما در اين زمينه از شفافيت لازم برخوردار نيست و كاربردهاي غيردقيق و گاهي نادرست از اين واژگان وجود دارد. در اين مقاله سعي شده است كه هر يك از اين مفاهيم سه‌گانه در خاستگاه اصلي خود شناسايي شود؛ سپس مقايسه‌اي اغلب مفهوم‌شناسانه بين آنها صورت گيرد؛ تا به‌ويژه مناسبات مفهومي واژة «ضمان» كه از پيچيده‌ترين مفاهيم در فقه و حقوق اسلامي است، با نظاير آن در دو نظام حقوقي مذكور روشن شود.

The rapid trend of globalization has left its impression on comparative legal studies. A first prerequisite for a comparative study is identification of the conceptions related to a topic which is subject to comparative studies in several legal systems. The first step for any comparative study in the realm of civil liability law, Tort law, and the ḍamān-oriented Fiqh and Islamic law is the comparative identification of the three conceptions of ḍamān, civil liability, and Tort. It is significant because our current Iranian law literature is not well transparent in this regard. This leads to inexact and imprecise uses of these terminologies. The present paper deals with each of these three terminologies in their genuine contexts of origination, followed by a mainly conceptual comparison, leading particularly to conceptual relations of ḍamān, itself a sophisticated term in the Islamic Fiqh and law, in contrast to its synonymous terminologies in other two legal systems.