اماكن عبادي به‌مثابۀ فضاي عمومي؟ تأملي بر نحوۀ مواجهۀ حكومت با اداره و نظارت بر اماكن عبادي

Places of Worship Similar to Public Space? Reflection on How Government Facing Administration and Supervision of Public Places

«حوزۀ عمومي»، به‌مثابۀ عرصه‌اي در ميانۀ حوزۀ خصوصي و اقتدار برتر حكومت، از لوازم دستيابي به مردم‌سالاري است. «فضاي عمومي مادي»، از عناصر عيني مرتبط با حوزۀ عمومي است كه به‌عنوان واقعيتي بيروني، بُعد مادي حوزۀ عمومي را پوشش مي‌دهد. در نظام جمهوري اسلامي ايران، اماكن عبادي -خاصه مسجد- كماكان از مصاديق بارز فضاهاي عمومي فيزيكي‌اند كه مي‌توانند به‌مثابۀ حلقۀ واسط و ميانجي و كاهندۀ شكاف ميان مردم و حكومت، جلوه‌گه وفاق و هم‌انديشي شهروندان در باب مفاهيمي مانند «خير عمومي» و «مصلحت جمعي» باشند و زمينۀ تحقق مردم‌سالاري ديني را فراهم سازند. اين نوشتار نشان خواهد داد كه رويكرد حداقلي و تنظيمي حكومت، در كنار خودگرداني و ادارۀ مردمي اماكن عبادي، در نهايت، خودآييني و خودفرمانروايي شهروندان را به ارمغان مي‌آورد. چه اينكه، شهروندان از رهگذر فضاي عموميِ مردمي اماكن عبادي، مشاركت جمعي را در محدوده و مقياسي كوچك‌تر تمرين مي‌كنند تا آن را در حكومت مردم‌سالار خويش پياده سازند.

Public Sphere" is regarded as middle of private place and superior sovereignty of government and it is one of the tools of democracy. "Material Public Space" is objective element related to Public Sphere which as an outer reality covers the material aspect of Public Sphere. In Islamic Republic of Iran, the places of worship -specialty mosques- are among obvious instances of public physical spaces that may regard as mediator link for reducing gap between people and government and also a place for thinking and discussion of citizens on concepts such as: “Public Good" and "Public Interest” and provides for the realization of religious democracy. The present article reveals minimum approach of government and also self-control and public administration of religious places; bring self-religious and self-sovereignty of citizens. In fact, citizens as a result of places of public worship, practice collective participation in smaller scale for finally implementing it as their own democracy.