توسيع و استعاره در روند تحول معنايي واژگان قرآن كريم (با تأكيد بر آراء علامه طباطبايي)

Expansion and Metaphor in Semantic Evolution of the Holy Qur'anic Words Emphasizing the Opinions of Allameh Tabatabai'e

درك الفاظ و واژگان قرآن كريم يكي از معيارهاي فهم اين كتاب آسماني است و هر مفسري براي ارائه نظر خويش و بيان تفسير خود نسبت به آيه بايد متكي به معاني الفاظ باشد و روابط معنايي واژگان را مورد توجه قرار دهد. اما آيا معناي ظاهري واژگان يا معانىاى كه در معناي استعمالي واژگان ديده شده، مي‌تواند مدار فهم قرار گيرد يا آن معاني مي تواند اعم از آن معناي مستعمل قرار گيرد؟ اين پرسش را بدين‌سان در تفسير الميزان مورد بررسي قرار مي‌دهيم كه علامه طباطبايي معتقد است واژگان قرآن كريم گنگ نيستند زيرا قرآن كريم كتاب هدايت است و براي اينكه مخاطب را به هدف متعالي برساند، معاني را آشكارا و بدون هيچ‌گونه پيچيدگي بيان مي‌نمايد. در اين مقاله سعي شده است سير تحول معنايي واژه از منظر علامهمورد بررسي قرار گيرد و اين مطلب اثبات شود كه هرچند تحول معنايي واژه بيش از يك معنا را براي آن بيان مي‌دارد؛ اما در حقيقت، معناي تحول يافته داراي ارتباط تنگاتنگ با معناي اصلي است و به عبارت ديگر با روش‌ها و فرآيندهايي چون استعاره، در برگرفتن معناي مجرد به‌ جاي محسوس، توسيع و تنزيل معنايي واژگان، دلالتي جديد در برگرفته كه مبتني بر همان معناي قديمي و اصلي خود است. بررسي جايگاه تحول معنايي واژگان در تفسير الميزان با هدف توجه به اين جنبه‌ي مهم تفسيري براي تبيين جايگاه ارزشمند اين تفسير شيعي هدفي است كه اين تحقيق مي‌كوشد با روش توصيفي- تحليلي و ذكر نمونه‌هايي چند از آيات قرآن كريم به آن بپردازد. واژگاني چون: «أجل، السحت، اخبات، ريح و ...» نمونه­هايي است كه در اين نوشتار و در روند تحول معنايي خويش از معنايي متفاوت ولي مرتبط با معناي اصلي خويش برخوردار شده‌اند كه علامه طباطبايي (ره) با بيان شيوا و عالمانه‌ي خود در ضمن تفسير خويش از آيات، به اين مهم پرداخته است.توجه به تحول دلالت‌هاي واژگان به دنبال بيان اين مطلب است كه الفاظ قرآن كريم، تنها محدود به معاني ظاهري آن نيست بلكه مشتمل بر روح معناست.

Understanding phrases and words used in the Holy Qur'an is one step in comprehending this holy book. Interpreters should thus rely on the meanings of words to offer and explain their opinions and interpretations and should consider semantic relationships among words. However, can the superficial meaning of words or the meanings of words in their usage be considered as the basis of perception or those meanings can include the used meanings? We addressed this question drawing on Tafsir Al-Mizan,noting thatAllame Tabatabai'e believes that the Holy Qur'anic words are not vague because the Holy Qur'an is the book of guidance and hence needs to be clear in meaning and free of any complicacy. This paper is specifically an attempt to survey the semantic evolution of words from Allame Tabatabai'e’s point of view and to prove that although semantic evolution of words entail more than one meaning for a given word, there is still a strong relationship between the evolved meaning and the original one. In fact, the evolved meaning is still closely connected to the original meaning. In other words, through methods and processes like using metaphors, covering abstract rather than concrete meaning, and semantic expansion or contraction, a given word has acquired a new implication which is based on its original and old meaning. Analyzing the status of the semantic evolution of words in Tafsir Al-Mizan is what the present descriptive-analytical study intended to do in its attempt to shed light on this key aspect of interpretation and to highlight the outstanding position of this Shia interpretation. Words such as “ajal, al-suht, akhbat, rih, etc.” are some examples of words carrying meanings different yet relevant to their original meanings through semantic evolution. This point has not been neglected by Allame Tabatabai'e in his articulate and scholarly expressions while interpreting the ayahs. Paying attention to changes in words’ references underlines the point that Qur'anic words are not limited to their superficial meaning but encompass the spirit of meaning as well.