مدل‌سازي مطلوبيت بالقوه زيستگاه جبير (Gazella bennettii shikarii) در پناهگاه حيات‌وحش نايبندان

Habitat suitability modeling for Chinkara (Gazella bennettii shikarii) in Naybandan Wildlife Refuge

جبير (Gazella bennettii shikarii) كوچك‌ترين آنتيلوپ ايران است كه جمعيت و دامنه انتشار آن نسبت به گذشته كاهش زيادي داشته است. اين گونه سازگار با زيستگاه­هاي خشك و بياباني است و پناهگاه حيات‌وحش نايبندان به‌عنوان يك‌پارچه‌ترين و بكرترين زيستگاه باقيمانده جبير در ايران شناخته مي­شود. براي مدلسازي مطلوبيت زيستگاه جبير در اين پناهگاه ابتدا با بازديد‌هاي ميداني در منطقه لايه‌ حضور گونه تهيه شد. به منظور مدل‌سازي مطلوبيت زيستگاه جبير با استفاده از نقاط حضور، از روش تحليل فاكتور آشيان اكولوژيك (ENFA) بهره‌گيري شد. متغيرهاي مستقل محيط‌زيستي درصد شيب، طبقات جهت جغرافيايي، ارتفاع از سطح دريا، اشكال توپوگرافي و ژئومرفولوژي، پوشش‌گياهي منابع آب و متغيرهاي توسعه انساني نظير روستاها و جاده‌ها در مدل‌سازي استفاده شدند. نتايج نشان داد جبير تمايل به زندگي در زيستگاه‌هايي در محدوده ارتفاعي 570 تا 1800 متر از سطح دريا؛ شيب 5 تا 30 درصد، جهت جغرافيايي شمال، نزديك چشمه‌ها، آبراهه‌ها و كوهپايه‌ها و تيپ‌هاي گياهي تاغ، اشنان و درمنه دارد. براساس مدل‌سازي انجام شده 33/58درصد از وسعت نايبندان، زيستگاه مطلوبي براي جبير است. حفاظت مناسب از زيستگاه‌هاي مطلوب منطقه و پيشگيري از تخريب آن‌ها به‌ويژه از طريق توسعه جاده‌ها و معادن و انجام مطالعات تكميلي براي تعيين كريدورها و جابجايي جبير به خارج از منطقه، ضروري به نظر مي­ رسد.

Abstract Chinkara (Gazella bennettii shikarii) is the smallest antelope in Iran. The only remaining habitats of this species in Iran are often decomposed. This species is adapted to arid habitats and Naybandan Wildlife Refuge is known as the most integrated habitat of this species in the country. For habitat suitability modelling of Chinkara in the refuge, we visited the area to provide present layer of the species, initially. Ecological Niche Factor Analysis (ENFA) method and ENFA software for habitat suitability modeling of this species were used. Information layers as variables affecting on this species include the slope, aspect, elevation, forms of topography, vegetation, water resources and human development variables was determined. Based on habitat suitability map, Chinkara preferred elevation range of 570 to 1800 meters above sea level and 5 to 30 percent of slop. Furthermore variables of north hillsides, water sources, streams and foothills, uninhabited villages and vegetation type areas of Haloxylon, Seidlitzia and Artemisia are also important factors in the presence of this species. Results showed that 33.58 percent of this area were suitable for Chinkara. Prevention of development (roads and mines) in the suitable habitats of Chinkara, and, determination of corridors and movement routs of the species outside of the Naybandan in future studies were suggested in the route of this research.