بررسي تاثير متون شيعي بر شمايل نگاري از امام علي (ع) در نگاره‌هاي فالنامه تهماسبي

Investigating the Effect of Shiite Texts on the Imam Ali's (AS) Iconography in Thamesbi's Falnama

متون شيعي، مجموعه‌اي از آيات و تفاسير، عقايد و روايات را دربرمي‌گيرد كه حاصل قرن‌ها تلاش شيعيان و به‌ويژه علماي شيعه در جمع آوري منابع، بررسي محتوا و صحت و سپس نگارش و تدوين آنها مي‌باشد. اين متون بر حوزه هنر نگارگري، مانند ساير مقوله‌هاي مرتبط با هنر و ادبيات موثر بوده‌اند. فالنامه تهماسبي يكي از نسخه‌هاي عصر شاه تهماسب صفوي است كه داراي چندين نگاره بوده و متاثر از منابع شيعي است. اين نسخه به نامهاي "فالنامه امام صادق(ع)" و "فالنامه پراكنده" نيز موسوم است و در مجموع داراي مضامين داستاني، قرآني و شيعي است. امام علي(ع) جايگاه ويژه‌اي در فالنامه تهماسبي دارد و مضامينِ علوي در فالنامه، حاكي از تقدس، شجاعت و كرامت ايشان است. تحليل نگاره‌هاي علوي در اين نسخه، بيانگرِ تاثيرپذيري آن از متون شيعه مي‌باشد و در اين رهگذر، نقش داستان‌ها و باورهاي عاميانه‌اي را كه در عصر صفوي رايج بوده، نمي‌توان ناديده گرفت. روش پژوهش توصيفي- تحليلي با رويكرد تطبيقي است و اطلاعات، ازمنابع كتابخانه‌اي و ميداني جمع‌آوري شده است. جامعه آماري شامل هفت نگاره فالنامه تهماسبي است كه داراي اشارات نمادين يا شمايل نگاري از اميرالمومنين (ع) مي‌باشد.

Shiite texts contain a collection of Quranic exegesis, beliefs and narratives. They are result of centuries of Shiite efforts, especially Shi'a scholars, by collecting resources, reviewing content, and then writing and compiling them. These texts had significant effects on Persian painting, like other categories of Persian art. Falnama Tahmasbi is one of the manuscripts of the Shah Tahmasb which has several pictures and is influenced by Shiite sources. This version is also known as the “Imam Sadeq's (AS) Falnama” and “dispersed Falnama”. Imam Ali (pbuh) has a special place in Falnama Tahmasbi, and the Alawite's themes in Falnama show holiness, courage and dignity of him. The analysis of this version indicates influence of Shi'a texts on it, but the role of the stories and beliefs which were common in the Safavid era cannot be ignored. The research method is descriptive-analytical with comparative approach and information is gathered from library and field resources. This study includes seven paintings of Falnama Tahmasbi related to Imam Ali (AS) that have iconography from Amir al-Momenin (AS).