كليدواژه :
سپهسالاران , سقوط سامانيان , اميران ساماني , وزيران , آلبويه
چكيده فارسي :
منصب سپهسالار عالي‌ترين مقام نظامي حكومت سامانيان و درواقع، فرمانده لشكريان ساماني بود. در دورﮤ نخست حكومت سامانيان كه دوران اقتدار اميران ساماني بود، يعني از زمان امير اسماعيل تا زمان امير نصر (279 تا 331ق/893 تا 942م)، سپهسالاران در تحولات نقش كم‌رنگي داشتند؛ اما از دوران امير نوح تا سقوط حكومت ساماني كه دوران ضعف و انحطاط سامانيان محسوب مي‌شود، به علت ازدياد قدرت و نفوذ سپهسالاران، در تحولات و مناسبات قدرت حكومت سامانيان آنها به مهم‌ترين ركن تبديل شدند. درواقع در اين دوره، سپهسالاران علاوه بر حوزه اختيارات خود، يعني مديريت و فرماندهي ارتش ساماني، در اموري همچون منازعات و چالش‌هاي جانشيني و نيز عزل و نصب وزيران دخالت مي‌كردند. پيامد اين دخالت‌ها نابساماني و آشفتگي امور و در نهايت، تضعيف حكومت ساماني بود. علاوه بر آن سپهسالاران با استمداد از آلبويه، در روند موضع‌گيري عليه اميران و وزيران ساماني، زمينه دخالت آلبويه را در امور داخلي سامانيان فراهم كردند و ضربه‌هاي نهايي را بر پيكره حكومت ساماني وارد كردند. بايد در نظر گرفت كه در تداوم روند رو به افول قدرت سامانيان، از اواسط عمر اين سلسله تا پايان آن، سپهسالاران بيشترين سهم را داشته‌اند؛ بنابراين در اين پژوهش نقش و ﺗﺄثير سپهسالاران در افول تدريجي و سرانجام سقوط حكومت ساماني ارزيابي مي‌شود و به روش توصيفي تحليلي صحت اين گزاره سنجيده مي‌شود.
چكيده لاتين :
Sepahsalar's (Separatists) position was the highest military authority in the Samanid regime, and in fact the commander of the Samanid militia. In the first chapter of the rule of the Samanids (from Amir Ismail to Amir Nasr 279-331 AH), which was the era of the authority of the Samanid emirs, they had a dim role in the changes. But, from the time of the Noah until the fall of the Samanid regime, which is the era of weakness and degeneration of the Samanids, Separatists became the most important pillar of power and power relations in the rule of the Samanids due to the expansion of power and influence. In fact, during this period, in addition to their authority, the command and control of the Samanid army, they intervened in matters such as the conflicts and the challenges of succession, dismissal and installation of ministers. The consequence of these interferences was turmoil and, finally, the weakening of the Samanid government. In addition, with the help of Buyids, the Separatists provided Buyids with interference in the internal affairs of the Samanids and imposed final blows on the body of the Samanid regime. In this research, the attempt is made to consider and evaluate the role and effect of the Separatists in the gradual decline and, eventually, the collapse of the Samanid regime. Therefore, using a descriptive-analytical method, the validity of this proposition is measured, which played the greatest role in the continuation of the declining trend of the Samanids from the middle of this dynasty to the end by the Separatists.
