مكان‌يابي و اولويت‌بندي مناطق مناسب پخش سيلاب با استفاده ازGIS و تحليل تصميم چند معيارهAHP (مطالعه موردي: حوزه آب‌خيز گرگان‌رود، گلستان)

Site selection and prioritization of the areas appropriatie for floodwater spreading using GIS and AHP

زمينه و هدف: مراتع در اقتصاد كشور، چه از لحاظ تأمين علوفه مورد استفاده دام و چه از ديدگاه حفاظت آب، خاك و خدمات ديگري كه به جامعه مي‌دهند، اهميت ويژ‌ه‌اي دارند كه مديريت اصولي اين اراضي را ضروري ميسازد. مراتع استان گلستان زماني از بهترين مراتع ايران به حساب مي‌آمدند. اما به‌دليل رشد روز افزون جمعيت و وابستگي شديد اقتصادي آن‌ها به منابع طبيعي از جمله مراتع باعث سير قهقرايي پوشش گياهي و نهايتا مراتع گرديده است. پخش سيلاب يكي از عمليات اصلاحي مرتع است كه با اهداف معين شده در مناطق مرتعي مي‌تواند اجرا گردد. بر اين اساس تعيين مكان مناسب براي پخش سيلاب و نفوذ دادن آن به داخل سفره‌هاي آب زيرزميني، يكي از مهم‌ترين مراحل انجام اين گونه پروژه‌ها مي‌باشد. روش بررسي: مدل AHP [1]روشي مناسب جهت مكان‌يابي عرصه‌هاي پخش سيلاب در حوزه‌هاي آب‌خيز كشور معرفي گرديده‌است. هدف از اين مطالعه مكان‌يابي و اولويت‌بندي مناطق مناسب پخش سيلاب با استفاده از GIS وAHP در حوزه آب‌خيز گرگان‌رود مي‌باشد. هم‌چنين در اين تحقيق از روش نمره‌دهي دو ارزشي [2] نيز به منظور مقايسه با روش تحليل سلسه مراتبي استفاده گرديد. يافته‌ها: ابتدا با استفاده از روش AHP مناطق نامناسب تعيين شد، سپس در گزينه‌هاي باقي مانده، بر اساس نظراتي كه از نتايج مدل به‌دست آمده و با اولويت بندي، نقاط مناسب شناسايي گرديد كه با ضريب تناقص گويي برابر 08/0، مي‌توان بيان كرد وزن دهي معيارهاي مكان‌يابي مناطق مستعد پخش سيلاب صحيح مي‌باشد. از سويي نتايج اين تحقيق با روش تحليل سلسله مراتبي نشان داد، مناطق پيشنهادي براي اجراي پروژه بخش سيلاب به‌طور عمده در شمال و شمال شرقي حوزه مي‌باشند. اما در بررسي عوامل و محدوديت‌هاي طبيعي بر اساس روش بولين هيچ مكان مناسبي براي انجام پروژه بخش سيلاب در حوزه آب‌خيز گرگان‌رود پيدا نشد. بحث و نتيجه‌گيري: به طور كلي مي‌توان بيان كرد كه فعاليت پالايشگاه در منطقه باعث افزايش غلظت كادميوم در خاك سطحي منطقه شده است. اين افزايش به نحوي بوده كه باعث شده غلظت آن از حد مجاز نيز بيش‌تر شود.

Background and Objective: Rangelands are very important in country economy in terms of grazing livestock, soil and water conservation and other services to the community. Therefore, systematical and careful management of these lands is necessary. Rangelands of Golestan province were one of the best rangelands of Iran in the past. However, high rate of population growth and sever dependence of the population to natural resources and rangelands caused plant coverage degradation. Floodwater spreading is one of the corrective practices that can be performed with certain goal in the rangelands. Site selection and prioritization of the areas suitable for floodwater spreading and infiltration of flood into the groundwater table are among the most important stages of these projects. Method: GIS and AHP model have been introduced as a suitable method for site selection of the areas appropriate for floodwater spreading system in the Gorgan Rud watershed. In this the Boolean scouring method with two values was used and compared with AHP method. Findings: Initially, the unsuitable areas were determined by AHP method. Then the remaining options derived from model results based on the comments. By site selection, the suitable areas were identified and the obtained inconsistency factor (0.08) proved that criteria weighing for locating the suitable areas for floodwater spreading is correct. Discussion and Conclusion: The results of this study also showed that the areas suggested for floodwater spreading are near the wells and springs, especially in the north and north-west of the watershed. Results showed that investigation of natural factors and constraints based on the Boolean method was not suitable for locating the appropriate areas for floodwater spreading in Gorganrud watershed