پتروژنز و سن سنجي U-Pb متاريوليت هاي نئوپروتروزوئيك پسين مجموعۀ دگرگوني-آذرين ماجراد (جنوب‌شرق شاهرود): شاهدي بر تشكيل و توسعه حوضه هاي كششي درون قاره اي در سرزمين هاي گندوانايي ايران

Petrogenesis and U-Pb dating of the Late Neoprotrozoic Metarhyolites of the Majerad Igneous-Metamorphic Complex (SE Shahrood): An implication to the Formation and Development of the Intracontinental Extensional basins in the Iranian Gondowanan Terrenes

متاريوليت ­هاي رخنمون يافته در مجموعه­ دگرگوني-آذرين ماجراد در جنوب­شرق شاهرود و در لبۀ شمالي زون ساختاري ايران مركزي واقع شده­اند. متاريوليت­ها بخش مهمي از طيف تركيب اين كمپلكس هستند كه به شكل گنبد و يا ميان­لايه با مرمرهاي كلسيتي و دلوميتي، متاپليت­ ها و متاپساميت­ها رخنمون دارند. در اثر دگرگوني و ميلونيتي ­شدن، برگوارگي و خطوارگي بارزي در آن‌ها توسعه يافته است. بر اساس شواهد ژئوشيميايي، متاريوليت ­ها داراي ماهيت كالك­آلكالن پتاسيم ­متوسط تا پتاسيم زياد هستند. اين سنگ­ها در نمودار عناصر نادر خاكي به‌هنجار شده به كندريت از عناصر نادر خاكي سبك (به استثناي Eu) نسبت به عناصر نادر خاكي سنگين غني­شدگي دارند، و در نمودار عنكبوتي به‌هنجار شده به گوشتۀ اوليه از U, Th, Pb و K غني­شدگي و از Zr Ti, P, Sr, و Nb تهي­شدگي نشان مي­دهند. متاريوليت­ها به دسته ريوليت­هاي خشك يا دماي زياد تعلق دارند و در محيط­هاي كششي درون قاره­اي تشكيل شده­اند. سن­سنجي­ هاي انجام شده به‌روش U-Pb روي زيركن­هاي جدا شده از آن­ها، نشان‌گر دامنۀ سني 587/6 تا 508 ميليون­سال (نئوپروتروزوئيك پاياني-كامبرين­زيرين) است؛ ولي با توجه به سن توده­هاي گرانيتوئيدي قطع‌كننده اين مجموعه­ (/3± 553 ميليون سال)، سن نئوپروتروزوئيك­پاياني (ادياكارن) براي آن‌ها منطقي­تر است و در ضمن تعلق داشتن آن‌ها به مناطق پي­سنگي و گندوانايي ايران را تأييد مي ­كند.

Majerad igneous-metamorphic complex is located in the southeast of Shahrood and in the northern edge of the central structural zone of Iran. Metarhyolites are important compositional constituent of this complex and cropped out in the form of domes and/or intercalations with calcitic and dolomitic marbles, metapelites and metapsammites. Foliation and lineation were developed in metarhyolites due to metamorphism and mylonitisation. Based on the geochemical evidence, metarhyolites have medium to high-K calc-alkaline nature. These rocks are enriched in light rare earth elements (except Eu) with respect to heavy rare earth elements in primitive mantle normalized REEs diagram, and enriched in U, Th, Pb and K, and depleted in Zr Ti, P, Sr, and Nb in primitive mantle normalized spider diagram. Metarhyolites are dry or high temperature rhyolites and formed in intracontinental extensional setting. U-Pb dating of separated zircons from the metarhyolites, indicating 587.6 to 508 Ma (Late Neoproterozoic-Early Cambrian), but according to the age of granitoid which cutts this complex (553 ± 3.8 Ma), Late Neoprotrozoic (Ediacaran) is more reasonable age for the metarhyolites, which endorses their belonging to crystalline basement and Gondoanwan terrains of Iran.