ارزيابي و مقايسه كيفيت علوفه سه گونه از گندميان در مراحل مختلف فنولوژي در مراتع ييلاقي آسلمه كلاته چنار، شهرستان درگز

Comparing forage quality of three grass species at different phenological stages in summer rangelands of Aslomeh Kalat Chenar, Dargaz City

گونه‌هاي گياهي مراتع در مكا‌ن‌ها و زمان‌هاي مختلف، ارزش غذايي متفاوتي دارند. دانستن چگونگي تغييرات ارزش غذايي گياهان مرتعي با مرحله فنولوژيكي در هر منطقه مشخص، مي‌تواند مرتعداران را در انتخاب زمان مناسب براي چرا و تنظيم تعداد دام در مرتع كمك نمايد. هدف اين مطالعه، بررسي كيفيت علوفه سه گونه از گندميان يعني Agropyron elongatum، Hordeum glaucum و Avena fatua در سه مرحله فنولوژيكي رشد رويشي، گلدهي و بذردهي در مراتع آسلمه كلاته چنار، شهرستان درگز، استان خراسان رضوي بود. نمونه­برداري براي هر گونه در هر مرحله فنولوژيكي به تعداد 30 عدد انجام شد كه هر نمونه متشكل از 5 پايه گياهي بود. نمونه‌ها طبق روش استاندارد براي ماده خشك، ماده آلي، پروتئين خام، خاكستر، ديواره عاري از همي‌سلولز، ماده خشك قابل هضم، انرژي قابل هضم و انرژي متابوليسمي تجزيه شيميايي شدند. جهت بررسي اثر گونه بر كيفيت علوفه، از آناليز واريانس يك طرفه و براي بررسي اثر مرحله فنولوژي و اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژي بر كيفيت علوفه از آزمون اندازه‌گيري مكرر (Repeated measures) استفاده شد. اثر مرحله فنولوژي بر كيفيت علوفه هر سه گونه معني‌دار بود (05/0). هر سه گونه، در مرحله رشد رويشي كيفيت زياد (پروتئين خام، انرژي قابل هضم، انرژي متابوليسمي زياد) و در مرحله بذردهي كيفيت كم (پروتئين خام و ماده خشك قابل هضم كم ولي ديوراه سلولي فاقد همي سلولز زياد) داشتند (05/0). گونه H. glaucum با داشتن پروتئين خام (1/19 درصد)، انرژي متابوليسمي (78/9 درصد)، قابليت هضم ماده خشك (30/69 درصد) و انرژي قابل‌هضم (82/68 درصد) زياد و ديواره عاري از همي‌سلولز كم (15/27 درصد) نسبت به دو گونه ديگر، كيفيت و ارزش غذايي بيشتري در طول فصل رويش داشت. اواخر دوره رشد رويشي و اوايل مرحله گلدهي (اواسط ارديبهشت) زمان مناسب براي چراي دام از گونه‌هاي فوق در مراتع آسلمه كلاته چنار، شهرستان درگز تعيين شد

Nutrition value of range plant species varies at different time and places. Knowledge on the variation of range plants forage quality assists range managers to adjust grazing time. This study aimed to investigate forage quality of Agropyron elongatum, Hordeum glaucum and Avena fatua at vegetative, flowering and seed setting growth stages in summer rangelands of Dargaz, northeastern Iran. Five individuals of each plant species were collected to provide a composite sample. Thirty composite samples of the species were collected in each phenological stage. The dry matter (DM), crude protein (CP), ash, organic matter, acid detergent fiber (ADF), dry matter digestibility (DMD), digestible energy (DE) and metabolizable energy (ME) of the samples were measured using standard methods. One-way ANOVA and GLM procedure (Repeated Measures) were used to analyze the data. Forage quality of all species was affected significantly by phenological stage (P < 0.05). All three species had high and low quality in vegetative growth and seed setting stages respectively. H. glaucum had more CP (19.1%), DMD (69.30%), DE (68.82%) and ME (9.78%) compared to A. elongatum and A. fatua. Considering the quality variation of the species, the end of vegetative growth and the start of flowering stages (early May) were recognized as the best time for animal grazing in summer rangeland of Aslomeh Kalat Chenar, Dargaz City.