تحليل الگوي فضايي و پويايي لكه‌هاي گياهي مرتع در فشارهاي مختلف چرايي (مطالعه موردي: مراتع كوهسري سميرم)

Analysis of plants patches spatial pattern and dynamics in three forage capacities (Case study: Semirom mountain rangelands)

الگوي استقرار گياهان در مناطق خشك و نيمه خشك عمدتاً به صورت لكه­هاي گياهي است. در مراتع خشك و نيمه خشك، چراي دام بعنوان يكي از مهم­ترين عوامل ايجاد آشفتگي، بر پويايي لكه­هاي گياهي تأثير زيادي دارد. پويايي لكه­ها يكي از مفاهيمي است كه در فشارهاي محيطي و مديريتي تغييرات قابل توجهي دارد. پژوهش حاضر با مطالعه­ي پارامترهاي لكه­هاي گياهي در طول زمان و در سه شدت چراي دام، به تغييرات پويايي لكه­هاي گياهي در مراتع نيمه خشك سميرم پرداخته است. بدين منظور، ابتدا شبكه نمونه­برداري طراحي شد و در نقاط معرف هر يك از ناحيه­هاي چرايي، 200 ترانسكت عمود بر هم قرار داده شدند. در راستاي هر ترانسكت طول، عرض، ارتفاع لكه­هاي گياهي و طول فضاي بين لكه­هاي گياهي در مدت 4 سال يادداشت شدند. پويايي لكه­هاي گياهي با قاعده­ي رياضي ريمان محاسبه و در طول گراديان چرايي (از ناحيه­ي بدون فشار چرا به ناحيه­ي با فشار چرايي زياد) با تحليل شبكه عصبي مصنوعي در نرم افزار Matlab شبيه­سازي شد. نتايج حاكي از آن است كه بين پارامترهاي اندازه­گيري شده در ناحيه­هاي مختلف چرايي، تفاوت معني­داري وجود دارد (p<0.05). پويايي لكه­ها در طول گراديان حاكي از كاهش تغييرات خصوصيات اندازه­گيري لكه­هاي گياهي از فشار چرايي بيشتر به فشار چرايي كمتر بوده است. تغييرات وضعيت و گرايش مرتع پس از دوره 10 ساله قرق نيز؛ مويد كاهش پويايي لكه­هاي گياهي است. از اين رو به نظر مي­رسد بررسي پويايي گياهان در طول گراديان­هاي محيطي و حتي مديريتي معرف خوبي در ارزيابي وضعيت اكوسيستم­هاي مرتعي مناطق خشك و نيمه خشك باشند.

Evaluating patch dynamics in response to various grazing management and environmental condition in arid and semi-arid regions are important for assessing rangeland condition. This study aimed to study the changes in patch types and sizes in four years period under three grazing intensities in Semirom semi-arid rangeland. Length, width, height, and distance between plants patches were measured along the established transects in three sites with low, moderate and high grazing pressure. The plant patch dynamic was calculated based on the Riemann mathematical approach and simulated using Artificial Neural Network (ANN) method in Matlab software. The results showed that the patch attributes were significantly different between various sites with different grazing intensities (p <0.05). The plant patches dynamic along the grazing gradient reduced from high grazing pressure site to low grazing pressure site. Assessing the rangeland condition and trend over 10 years in this area also confirms these results.