بررسي و مقايسه اثرات ناشي از فعاليت‌هاي كشاورزي بر ويژگي‌هاي خاك (مطالعه موردي: شهرستان خاتم)

Evaluating and comparing the effects of agricultural activities on soil properties (Case Study: Khatam city)

تخريب اراضي به دليل اثرات آن روي پايداري توليدات كشاورزي يك معضل مهم جهاني به شمار مي‌رود. اين مشكل در كشورهاي در حال توسعه، به دليل بهره‌برداري بيشتر از زمين به سبب افزايش جمعيت، جدي‌تر است. به همين منظور لازم است تا تحقيقاتي بر روي اراضي كشاورزي صورت گيرد تا براي هر منطقه مشخص گردد كه آيا كشاورزي منجر به تخريب اراضي مي‌شود. با اين هدف، شهرستان خاتم به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب گرديد و نقشه‌هاي مختلف منطقه شامل نقشه خاك، طبقات ارتفاعي و كاربري اراضي به كمك نرم افزارهاي ArcGIS9.3 و ENVIتهيه شد. چهار كاربري غالب منطقه شامل اراضي آبي تك‌كشتي، اراضي آبي چندكشتي، اراضي باغي و اراضي مرتعي (تيمار شاهد) به عنوان تيمارهاي مورد مطالعه در نظر گرفته شدند، نمونه‌برداري از خاك انجام شد و فاكتورهاي تخريبي نسبت جذب سديم، شوري و اسيديته لايه سطحي و زيرين خاك مورد بررسي قرار گرفتند. مطالعه فاكتورها در قالب طرح پلات‌هاي خرد شده نشان داد كه در منطقه بين تيمارها اختلاف معني‌داري وجود دارد. مقايسه ميانگين تيمارها به روش مقايسه ميانگين چند دامنه‌اي دانكن براي همه‌ي فاكتورها به صورت جداگانه محاسبه شد. در مجموع پس از امتيازدهي نهايي مشخص شد كه اراضي كشاورزي تك كشتي و چندكشتي به دليل مديريت صحيح موجب كاهش فاكتورهاي تخريبي در خاك منطقه مورد مطالعه گرديده و اراضي مرتعي نيز بيشترين ميزان فاكتورهاي تخريبي در خاك را دارد.

Land degradation is known as an important global problem due to its influence on the sustainability of agricultural productions. This problem became more serious in developing countries due to their increasing population pressures on land and the patterns of resource use. This study aimed to evaluate the effects of agricultural activities on soil properties and land degradation in Khatam City, Yazd province. Soil, elevation and land use maps were produced using ArcGIS9.3 and ENVI software. Four dominant land use classes in the study area were mono-culture irrigated land, multi-culture irrigated land, orchard lands and rangelands (control treatment). Soil samples were collected and their SAR, salinity and acidity in surface and sub-soil layers were measured. Evaluating the factors in a split plot design showed that there is significant differences between soil properties in various land uses. Results indicated that mono-culture and multi-culture agriculture lands were less disturbed compared to the other land uses due to their appropriate management condition. The soil properties of rangeland were in poor condition and may cause desertification in future.