اثر ارتفاع و جهت بر بازده اسانس و برخي خصوصيات فيتوشيميايي گونه‌هاي دارويي Boiss. Artemisia aucheri و sieberi Besser. Artemisia در مراتع خراسان جنوبي

Effects of altitude and aspect on efficiency of producing essence and phytochemical properties of Artemisia aucheri Boiss and Artemisia sieberi Besser in South Khorasan rangelands

اين تحقيق به منظور بررسي اثر ارتفاع از سطح دريا و جهت دامنه بر روي خصوصيات فيتوشيميايي گونه­هاي دارويي درمنه كوهي و درمنه دشتي در مراتع كوهستاني و دشتي استان خراسان جنوبي انجام شد. آزمايش در قالب طرح كاملا تصادفي با دو تيمار ارتفاع از سطح دريا در چهار سطح (1800-1600 ، 2000-1800، 2200-2000 و 2400-2200 متر از سطح دريا) براي درمنه كوهي و در سه سطح (1400، 1600 و 1800 متر از سطح دريا) براي درمنه دشتي و تيمار جهت در چهار سطح (شمال، جنوب ، شرق و غرب) براي درمنه كوهي در سه تكرار انجام شد. ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺳﺮﺷﺎﺧﻪ­ﻫﺎي ﮔﻠﺪار ﮔﻮﻧﻪ­هاي مورد مطالعه، اﺳﺘﺨﺮاج اﺳﺎﻧﺲ ﺑﻪ روش ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎ آب ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﻛﻠﻮﻧﺠﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪ. خصوصيات فيتوشيميايي از قبيل فنول كل، فلاونوئيد كل، فعاليت آنتي اكسيداني و تانن كل تعيين شد. نتايج نشان داد كه ارتفاع بر بازده اسانس درمنه كوهي و درمنه دشتي، به‌ترتيب تاثير منفي و مثبت معني­داري دارد (01/0p≤). نتايج ضريب همبستگي پيرسون نشان داد كه همبستگي معني­داري بين ارتفاع و بازده اسانس و فنول كل درمنه كوهي (به ترتيب 94/0- و 66/0+) و بازده اسانس، فنول كل و تانن كل درمنه دشتي (به ترتيب 81/0+، 68/+ و 86/0-) وجود دارد. بيشترين بازده اسانس درمنه كوهي در جهت شرقي (63/2 درصد) و كمترين بازده اسانس در جهت جنوبي (28/1 درصد) مشاهده شد. در صورتي كه هدف، برداشت درصد بالايي از اسانس درمنه كوهي است، جمع­آوري اندام­هاي هوايي اين گونه در ارتفاعات پايين، توصيه مي­شود.

This study aimed to investigate the effects of altitude and aspect on the essential efficiency and the phytochemical properties of Artemisia aucheri and Artemisia sieberi in mountainous and Steppe rangelands of South Khorasan Province. Experiment was conducted in a completely randomized design (CRD) with two treatments of altitude in four levels (<1800, 2000-1800, 2200-2000, and > 2200 meters above sea level) for Artemisia aucheri and in three levels (1400, 1600, and 1800 m above sea level) for Artemisia sieberi and aspect in four levels (north, south, east and west) for Artemisia aucheri with three replications. Aboveground samples were collected in the flowering stage and their essential oils were extracted using the Hydrodistilation method. Phytochemical properties of the samples such as the amount of total phenol, total flavonoid, antioxidant activity, and total tannin were determined using the Spectrophotometer. The results showed that altitude had a significant negative and positive effects on the essential efficiency of Artemisia aucheri and Artemisia sieberi respectively (p ≤ 0.01). The results of Pearson's correlation coefficient showed that there was a significant correlation between altitude and essential efficiency and total phenol content of Artemisia aucheri (-0.94 and +0.66, respectively), as well as essential efficiency, total phenol and total tannin of Artemisia sieberi (+0.81, +0.68 and -0.86, respectively). The highest essential efficiency of Artemisia aucheri was observed in the eastern aspect (2.63%) and the lowest essential efficiency was detected in the southern aspect (1.28%). This study indicated that collecting the aerial parts of this species at low altitudes will yield a high percentage of the essential efficiency.