ضرورت توجه به معيارها و شاخص‌هاي موثر در مكان‌يابي عمليات مديريتي و بيولوژيكي اصلاح مرتع (مطالعه موردي: مراتع كوهستاني هندوان، خوي، آذربايجان غربي)

Importance of evaluating criteria and indicators to use for allocating management and biological practices for rangeland improvement (Case study: Hendowan mountainous rangelands, Khoy, West Azarbaijan)

گزارشات موجود در خصوص اقدامات اصلاحي، احيائي و توسعه­اي مراتع، نشان مي­دهد كه عملكرد اقدامات مذكور، آنچنان­كه در هنگام تهيه طرح­هاي مرتعداري مدنظر بوده، موفقيت­آميز نيست. يكي از علل اين امر، عدم مكان­يابي صحيح اينگونه عمليات بدون درنظر گرفتن معيارها و شاخص­هاي موثر مي­باشد. بر همين اساس در پژوهش حاضر، با تطابق نقشه مكان­يابي عمليات مديريتي و بيولوژيكي اصلاح مرتع مبتني بر معيارها و شاخص­هاي مطرح در منابع علمي و نقشه مكان­يابي پيشنهادي توسط بخش اجرايي كشور، ضرورت توجه به معيارها و شاخص­هاي متناسب در مكان‌يابي عمليات مديريتي چراي دام و بيولوژيكي اصلاح مرتع، در منطقه كوهستاني هندوان، خوي مورد تاكيد قرار گرفت. با درنظر گرفتن معيارها و شاخص­هاي موثر؛ براي 4/21 درصد از مراتع منطقه، مرتعداري تعادلي؛ براي 2/38 درصد، مرتعداري طبيعي و براي 4/40 درصد، مرتعداري مصنوعي يا اصلاحي پيشنهاد شد. همچنين به‌واسطه عدم حاكم بودن شرايط مناسب محيطي، پيشنهاد عمليات بذركاري و بوته­كاري در مراتع منطقه، ميسر نيست ولي 39 درصد از اراضي، براي بذرپاشي و كپه­كاري، 19 درصد براي ميانكاري و 4/21 درصد براي كودپاشي مناسب تشخيص داده شد. ضمن اينكه در 6/59 درصد از مراتع كه داراي وضعيت متوسط و خوب مي­باشند، اجراي سيستم­هاي چرايي پيشنهاد گرديد. در نهايت تطابق دو نقشه (نقشه اجرايي طرح و نقشه حاصل از ارزيابي توان اكولوژيكي)، نشان داد كه 62 درصد از مراتع در دو روش، به‌صورت مشابه و 38 درصد، به‌صورت غيرمشابه طبقه­بندي شدند كه قابليت اطمينان بين دو روش، كمتر از 63 درصد مي­باشد. لذا ضرورت دارد كه شرح خدمات طرح‌هاي مرتعداري از حيث معيارها و شاخص­هاي موثر به­منظور حصول اطمينان از موفقيت پيشنهادات عمليات اصلاحي، احيائي و توسعه­اي مرتع، متناسب با شرايط آب و هوايي و خصوصيات فيزيكي مراتع هر منطقه رويشي، به هنگام شود.

The effectiveness of rangeland management and improvements projects are not satisfactory in many cases. Inappropriate site allocation for specific management practices is among the reasons for the failure of these plans. This study aimed to allocate management and biological practices based on some indicator and indices derived from scientific sources in mountainous rangelands of Hendowan, Khoy. Results indicated that 21.4%, 38.2% and 40.4% of the study area are appropriate for equilibrium, natural, and artificial range management respectively. According to the results, 39%, 19% and 21.4 % of the study area are suitable for seeding, inter-seeding, and fertilizer application respectively. Grazing systems proposed for the rest of 59.6% of the study area to enhance the vegetation condition. Overlaying two range development plans derived from the executive plan and assessing ecological potential indicated that 62 % of the study area was allocated for rehabilitation programs similarly. This study showed that the range management plan outlines should be updated based on the climate and physical condition of each individual vegetation type.