مقايسه برخي عوامل بوم‌شناختي مؤثر بر انتشار گونه‌هاي Prangos uloptera و Prangos ferulacea در مراتع استان اردبيل

Effects of environmental factors on the distribution of Prangos ferulacea and Prangos uloptera in rangelands of Ardabil province

هدف از اين تحقيق بررسي عوامل محيطي مؤثر بر پراكنش دو گونه Prangos ferulacea Lindl. و Prangos pabularia Lindl. در مراتع استان اردبيل بود. هفت رويشگاه جنس جاشير شناسايي شد كه در سه رويشگاه آن گونه P. ferulacea و در دو رويشگاه گونه P. pabularia حضور داشت. در هر رويشگاه، مكان­هاي نمونه­برداري مشخص و در طول 3 ترانسكت 100 متري در 10 پلات چهار مترمربعي تراكم گونه ثبت شد. نمونه خاك از ابتدا، وسط و انتهاي هر ترانسكت از عمق 30-0 سانتي‌متري برداشت شد. در مجاورت هر رويشگاه در مكان­هاي عدم‌حضور گونه نيز نمونه­برداري به شيوه يكسان انجام شد. در مكان­هاي نمونه­برداري ارتفاع از سطح دريا، شيب، جهت شيب و در آزمايشگاه برخي خصوصيات خاك نظير ماده آلي، ازت، فسفر، پتاسيم، اسيديته، هدايت الكتريكي و بافت تعيين شد. براي بررسي اثر عوامل محيطي بر حضور و عدم‌حضور دو گونه مورد نظر و مقايسه ميانگين خصوصيات اندازه­گيري شده به­ترتيب از تجزيه واريانس يك­طرفه و آزمون توكي استفاده شد. براي تعيين درجه اهميت متغيرهاي اندازه­گيري‌شده در پراكنش اين گونه­ها، آناليز تشخيص مورد استفاده قرار گرفت. نتايج نشان داد كه گونه P. pabularia در مكان­هاي با مقدار فسفر، درصد رس، هدايت الكتريكي، مقدار بارندگي، درصد شن، درصد شيب و اسيديته خاك بيشتر و گونه P. ferulacea، در مكان­هاي با ارتفاع از سطح دريا بيشتر و مقدار بارندگي و پتاسيم خاك كمتر سازگاري بهتري دارند. با توجه به نتايج حاصل از آناليز تشخيص، عوامل هدايت الكتريكي، ماده آلي، پتاسيم، ارتفاع از سطح دريا، شيب، جهت شيب، درصد سيلت و رس، بارندگي و دما در تمايز مكان­ها و انتشار گونه­هاي مورد مطالعه مؤثر هستند. بر اساس نتايج مي­توان در پيشنهاد گونه­ها براي مديريت، اصلاح و احياء مراتع به­طور مناسب­تري تصميم­گيري نمود.

This study aimed to investigate the effects of environmental factors on the distribution of Prangos ferulacea Lindl. and Prangos uloptera Lindl. in rangelands of Ardabil province. Four habitats of P. uloptera and three habitats of P. ferulacea were selected and three transects with 100m length were established in each habitat. Canopy cover and density of the species were measured in 10 plots with a size of 4 m2 along the transects. The elevation, slope, and aspect of the established quadrates were recorded. One-way ANOVA and Tukey test were used to analyze the data. Discriminant analysis was used to assess the importance of the environmental and edaphic factors on the distribution of the species. The results showed that P. uloptera prefered habitats with organic matter of 1.69%, nitrogen of 0.15%, phosphorus of 3 ppm, potassium of 273 ppm, elevation of 2066 m, a slope of 86 %, loamy texture, and mean annual precipitation of 395 mm compared to P. ferulacea . P. ferulacea grow in habitats with lower pH, higher sand, and temperature and sandy loam soil texture compared to P. uloptera. The results of this study can be used by managers to identify appropriate habitats for rehabilitation and restoration programs in rangeland ecosystems.