پديد آورندگان :
سليمان كلوانق، امين دانشگاه قم - گروه فقه و مباني حقوق اسلامي , مظهر قراملكي، علي دانشگاه تهران - فقه و مباني حقوق اسلامي , مرتاضي، احمد دانشگاه تبريز - گروه فقه و حقوق اسلامي
كليدواژه :
ماههاي حرام , رفتار جنايي , حرم مكه , تغليظ ديه , اتحاد زماني و مكاني
چكيده فارسي :
در ماده 555ق.م.ا تغليظ ديه، مشروط بر اين شده كه رفتار مرتكب و فوت، هر دو در ماههاي حرام يا حرم مكه باشد. درحالي كه اكثر فقيهان اماميه قائل به عدم شرطيت اتحاد مكاني و زماني فوت و رفتار جنايي، هستند. بر همين اساس، مسئله اصلي نوشتار حاضر، بررسي ديدگاههاي مختلف در مورد لزوم يا عدم لزوم وحدت زمان يا مكان وقوع جنايت و فوت مجنيعليه براي ثبوت حكم تغليظ ديه و تحليل ادله ارائه شده در اين باره است. يافتههاي اين تحقيق كه مبتني بر روش توصيفيتحليلي و با استناد به منابع كتابخانهاي صورت گرفته، نشانگر آن است كه با وجود خدشه بسيار در اعتبار سندي روايات وارده در خصوص اصل تغليظ ديه، قول حق، ديدگاه رقيب ميباشد كه قانونگذار ايران نيز همان را برگزيده است. چرا كه مطابق روايات باب، از جمله صحيحه كليب اسدي، تحقق رفتار جنايي در آن مكان يا زمانهاي خاص موضوعيت دارد و از اين رو، ملاك در تغليظ ديه اين است كه مسمّاي قتل در آن زمان يا مكان حاصل باشد و براي صدق عرفي آن لازم است كه سبب و مسبَّب، يعني رفتار و فوت، اتحاد زماني و مكاني داشته باشند. زيرا قتل، عنواني است كه صدق آن، رفتار فاعلي را ميطلبد و بدون آن رفتار، عنوان موت يا فوت يا مرگ بر آن صادق است نه قتل. اكتفا به قدر متيقن در موارد خلاف مثل تغليظ ديه نيز مؤيد نظريه اعتبار اتحاد زماني و مكاني رفتار جنايي و فوت است. همچنين به نظر ميرسد كه عبارت «رفتار مرتكب» در ماده يادشده، موجب بروز احتمالاتي ميشود كه ممكن است در مواردي ماحصل از ارزيابي ادله را نقض كند. از اين‌رو، براي دفع آن پيشنهاد ميشود عبارت «رفتار جنايي»، جايگزين آن شود.
چكيده لاتين :
In Article 555 ICL, the confirmation (taghlīẓ) of the diya is conditional on the conduct of both the offender and death to be in the sacred months or in the sanctuary of Mecca, whereas most of the Imāmī jurisprudents are in favor of the non-conditionality of the unity of place and time of death and criminal behavior. Accordingly, the main issue of the present paper is to examine different perspectives on the necessity or unnecessary unity of the time or place of the crime and the death of the innocent person in order to establish the confirmation of the diya and to analyze the evidence presented in this regard. The findings of this research, based on the descriptive-analytic method and based on the library resources, indicate that, despite the great disadvantage of the validity of the narratives regarding the principle of confirmation of the diya, the right statement is a rival viewpoint, which the Iranian legislator has chosen the same. Because according to the narrations on this issue, including those in Kulayb al-Asadī’s Ṣaḥīḥa, the realization of criminal behavior is relevant at that location or time. Therefore, the criterion in the confirmation of the diya is that the murder is carried out at that time or place and as its conventional evidence it is necessary that the cause and caused, namely, behavior and death, have a time and place unity. Because murder is the title whose truth requires practical behavior, without which the appellation of death or demise is true for it, not murder. Sufficing the agreed certitude in the opposite cases, like the confirmation of diya, also confirms the theory of the validity of the unity of time and place of criminality and death. It also seems that the term “conduct of the perpetrator” in the mentioned article makes yields to probabilities that might violate the assessment of evidence in some cases. Hence, in order to repel it, it is suggested to replace it with the term “criminal behavior”.
