بررسي نزاع گفتمان‌ها بر سر معاني سياسي ـ مذهبي در معجم الصحابه‌ي بغوي مطالعه موردي روايات راجع به خلفاي راشدين

Conflicts of Discources on political-religious ideas of Baghawi's Mo'jam al-Sahabah: case study of narrations about Rashidun califs

معجم الصحابه‌ي بغوي از جمله مهم‌ترين منابع صحابه‌نگاري قرن سوم و چهارم هجري است كه همانند ساير منابع معرفتي در حوزه تاريخ، تاريخ‌نگاشته‌اي شفاف و خنثي نيست كه واقعيت‌هاي اجتماعي، سياسي، و مذهبي را عيناً بازگو كند، بلكه حقايق را تحريف يا پنهان كرده‌است. اين دسته از منابع بازتابي دقيق و منطبق بر عينيت نيستند، بلكه به‌نوعي بازنمايي اراده و انديشه‌هاي مورخ‌اند و تحت تأثير بافت‌هاي زمانۀ مؤلف تدوين شده‌اند. در اين منبع نيز، نمود تفكرات مؤلف دربارۀ روايات مربوط به خلفاي راشدين، كه در برهه‌اي از تاريخ، خود تفكرساز بوده‌اند، بيشتر است. پژوهش پيشِ رو درصدد است بر اساس روش تحليل گفتمان انتقادي فركلاف، به اين مسئله بپردازد كه الگو و نحوۀ بازنمايي روايات معجم الصحابه دربارۀ خلفاي سه‌گانه و علي(ع)، بازتاب كدام معاني از گفتمان‌هاي سياسي-مذهبي جامعه است. بنابراين اين پژوهش نوعي تحقيق متن‌محور است كه چگونگي شكل‌گيري قدرت (سياسي-مذهبي و.. .) در متن بغوي را، كه در آن با برجسته‌سازي يك انديشه و طرد ساير انديشه‌ها در حقيقت به تقويت آن قدرت پنهان پرداخته شده، تفسير و تبيين كند.

Baghawi's Mo'jaem al-Sahabah is one of the most important sources of 3rd and 4th century AH which like other epistemological resources in the field of history, is not a transparent and neutral work reflecting social, political and religious realities, but is a book that has hidden or distorted facts. These sorts of sources are not accurate and objective in reflecting the facts, but are somehow representations of the historian's wills and thoughts and are influenced by the texts of the author's time. At the Baghawi's work as well, the reflection of author's thoughts about the narrations of Rashidun califs, that themselves supported new thoughts in their era, is greater. The present study, based on the critical discourse analyzing method of Norman Fairclough, seeks to analyze the problem that which meanings of the political-religious discourses of the society are reflected in the pattern and manner of representing the narrations of Mo'jam al-Sahabah. Therefore, this research is a text-based one that interprets and formulates the formation of power (political-religious, etc.), which has been emphasized by some thoughts and strengthened by rejecting some others in Baghawi's work.