كليدواژه :
جغرافياي تاريخي , توج , خليج فارس , پارچه توزي
چكيده فارسي :
شهر تاريخي توَّج، در پس‌كرانۀ شمالي خليج فارس، در دوره‌اي نسبتاً طولاني از شهرهاي شناخته شدۀ ايران به شمار مي‌آمده است. اوج رونق اين شهر در دورۀ آل‌بويه بوده، اما پس از آن به‌سرعت دچار ركود شده‌است. اكنون نيز از اين شهر جز نامي در متون كهن باقي نمانده و حتي ويرانه‌هاي آن نيز ناشناخته است. مقالۀ حاضر علل پيدايي و پويايي اين شهر و عوامل زوال آن را بررسي مي‌كند.
اين پژوهش، كه به روش تحليل تاريخي مبتني بر منابع كتابخانه‌اي صورت گرفته‌است، نشان مي‌دهد كه دو مؤلفۀ اقتصادي، يعني موقعيت تجاري واسطه‌اي توَّج در بنادر خليج فارس و نواحي مركزي ايران، و توليد پارچه‌هاي كتاني توزي، عوامل اصلي شكوفايي اين شهر در عصر آل‌بويه بوده‌اند. بررسي‌ها دربارۀ سقوط اين شهر نيز دخالت عوامل انساني را در كنار عوامل طبيعي نشان مي‌دهند. در اين باره، منازعات جانشيني عضدالدوله در فارس، حملات مكرر ملوك شبانكاره و قرامطه به كرانه‌ها و پس‌كرانه‌ها، و تغيير مسير تجارت دريايي از خليج فارس به درياي سرخ، به‌عنوان يك عامل فرامنطقه‌اي، در زوال توَّج مطرح‌اند. نظر به اين‌ها، تطورات توَّج را مي‌توان مصداق و نمونۀ بارزي از تأثير تحولات مسيرهاي بازرگاني بر تغييرات سكونتگاه‌هاي انساني در نظر گرفت.
چكيده لاتين :
The historical city of Tawwaj, in the northern hinterland of the Persian Gulf, has long been one of Iran's most recognized cities. The boom of this city was during the period of Buyids, but then it quickly deteriorated. There is now nothing left of this town except a name in ancient texts and even the ruins of the city are unknown. This article examines the birth and continuity of this city and its deteriorating factors.
This study, based on a historical analysis and library resources, shows that two economic components, namely the intermediary trading position of Tawwaj between the Persian Gulf ports and the central regions of Iran, and the production of Toozi linen textiles, were the main contributors to the flourishing of this city in the Buyids era. Studies on the city's downfall also reveal the involvement of human factors alongside natural ones. In this regard, the conflicts on succession of Azod al-Dawlah in Fars, the repeated attacks of Shabankara rulers and Qaramata to the coasts and the hinterlands, and the redirection of maritime trade from the Persian Gulf to Red Sea, as a transnational factor, have emerged in the decline of Tawwaj. Based on these, the evolutions of Tawwaj may be considered as a good example for the impact of changes of trade routes on the human habitat arrangements.
