كليدواژه :
سنجه هاي منظر , بوم شناسي منظر , كاربري اراضي , ارسباران
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: منظر، منطقه اي ناهمگن و گسترده مي باشد كه از مجموعه اي از لكه ها، زيستگاه ها و عنصرهاي محيطي تكرار شونده تشكيل شده است. در سال هاي گذشته در بررسي هاي بوم شناسي منظر، از سنجه هاي گوناگوني براي بررسي ساختار، عملكرد و تغييرپذيري هاي الگوي سرزمين استفاده شده است. اين سنجه ها، شاخص هايي هستند كه ويژگي هاي ساختاري و مكاني اجزاي ساختاري سرزمين را معين و با كمي سازي آنها، امكان مقايسه و تفسير پويايي منظر را فراهم مي كنند. هدف اين تحقيق، بررسي و تحليل پيچيدگي هاي رابطه هاي بين كاربري هاي مختلف و كسب اطلاعات در مورد وضعيت فعلي كاربري ها با استفاده از سنجه هاي سيماي سرزمين در منطقه ارسباران است. مواد و روش ها: نقشه كاربري دقيق به روش تفسير تلفيقي تصاوير ماهواره لندست 8، با بهره گيري از داده هاي جانبي و با در نظر گرفتن كاربري هاي كشاورزي، جنگل متراكم، جنگل كمتراكم، شهري، مرتع، بدون پوشش و آب تهيه شد. در اين تحقيق، 18 سنجه منظر شامل: سنجه هاي مساحت (مساحت كل، درصد از سيماي سرزمين، تعداد لكه، تراكم لكه، بزرگترين لكه، كل حاشيه، تراكم حاشيه و سنجه شكل سيماي سرزمين نرمال شده) شكل (شاخص ميانگين شكل و شاخص نسبت محيط به مساحت)، مجاورت و پراكندگي (سنجه پراكندگي و مجاورت، اندازه متوسط شبكه، سنجه تكه تكه شدگي و متوسط فاصله اقليدسي) و تنوع (سنجه هاي تنوع و يكنواختي شانون و سيمپسون) بر اساس پژوهش هاي انجام شده و نظر متخصصان انتخاب شدند. اين سنجه ها در سطح كلاس و منظر براي كاربري هاي مختلف محاسبه و بر اساس ميزان آنها وضعيت فعلي منظر منطقه و رابطه هاي بين كاربري هاي تحليل شد. نتايج و بحث: نتايج بررسي نشان داد كه جنگل متراكم و مرتع به ترتيب با 30.76 و 30.03 درصد از سطح سرزمين، عنصرهاي اصلي منظر منطقه ارسباران را تشكيل ميدهند. نتايج محاسبه سنجه هاي تعداد و تراكم لكه نشان داد كه پوششهاي مرتعي و جنگل كمتراكم بيشترين تعداد لكه را در بين ديگر كاربري ها دارند و به عبارتي ريزدانه ترين كاربري ها در منظر منطقه هستند. شاخص بزرگترين لكه نيز نشان داد كه 4.76 درصد منظر منطقه توسط بزرگترين لكه جنگل متراكم اشغال شده است. همچنين ميزان سنجه هاي حاشيه كل و تراكم حاشيه نيز نشان داد كه جنگل متراكم بيشترين بخش منطقه را تشكيل داده و طولاني ترين مرز مشترك را با ديگر كاربري ها دارد. بر اساس نتايج سنجه ميانگين شكل مي توان گفت كه كاربري شهري و بدون پوشش بيشترين پراكندگي را در بين ديگر كاربري ها دارند. همچنين كاربري شهري از همگسسته ترين كاربري و در مقابل جنگل متراكم، پيوسته ترين كاربري در سطح منظر منطقه به شمار ميروند. با محاسبه سنجه متوسط فاصله اقليدسي مشخص شد كه كمترين فاصله بين لكه هاي متناظر در كاربري جنگل متراكم و بيشترين فاصله، بين لكه هاي منطقه هاي شهري وجود دارد. نتايج محاسبه سنجه ها در سطح منظر نشان داد كه منطقه از 802 لكه با كاربري هاي مختلف تشكيل شده است و بر اساس سنجه هاي تنوع و يكنواختي شانون و سيمپسون، منظر منطقه مورد بررسي از نوع گوناگون و ناهمگن است. نتيجه گيري: بر اساس نتايج با توجه به ريزدانه بودن پوششهاي طبيعي مرتعي و جنگلي و گسستگي بالاي اين عرصه ها و همچنين در نظر گرفتن پراكندگي زمين هاي شهري و گستردگي زمين هاي كشاورزي، امكان وقوع تغييرات كاربري با نرخ بالا در آينده وجود دارد و تغيير پذيري هاي آينده در راستاي زدودن لكه هاي كوچك مرتعي و جنگلي و گسترش كاربري هاي شهري و كشاورزي خواهد بود.
چكيده لاتين :
ntroduction: A landscape is a heterogeneous and vast region consisting of a set of patches, habitats, and repetitive environmental elements. In recent studies, various metrics have been used to investigate the structure, function, and landscape pattern changes. The metrics are quantitative indices that describe the structural and spatial properties of the landscape. The objective of this study was to obtain information on the current status of different land use classes and the analysis of complex relationships among classes in Arasbaran region.
Material and methods: In this regard, a land use/land cover (LULC) map with seven classes (i.e., high-density forest, low-density forest, agriculture, grassland, barren land, water, and urban area) was produced from Landsat 8 OLI imagery (2014) and ancillary data. Eighteen different landscape metrics including area metrics, shape metrics, isolation and proximity metrics and diversity metrics were calculated for each class and landscape level.
Results and discussion: Results showed that the high-density forest and grassland form the main elements of Arasbaran landscape with 30.76% and 30.03% of the Percentage of landscape, respectively. The metrics of number and density of patches showed that grassland and low-density forest classes had the highest number of patches compared to other land use classes and so are the finest grained land use classes in the area. The largest patch index also showed that 4.76 percent of the landscape was occupied by the largest high-density forest patch. The total edge and edge density indicated that the majority of the area is covered by high-density forest and it provides the longest border with other land uses. Based on the shape metric, urban area and barren land have the most dispersion. In addition, the urban area and high-density forest are the most discontinuous and continuous land uses in the landscape, respectively. Based on the mean of Euclidean distance, the distance between the high-density forest patches is the minimum and the distance between the urban patches is the maximum metric. In total, the study area is composed of 802 LULC patches. Also, based on Shannon and Simpson diversity and uniformity metrics, the area is diverse and heterogeneous.
Conclusion: Considering the fine-grained grasslands and forests with high (dis) connectivity, the dispersion of urban areas, and the extent of agricultural lands, an increasing rate of changes in the land use can be estimated in the future. The future changes can be as removing small patches of grassland and forests, and expansion of the urban and agricultural classes.
