ارزيابي تنوع ژنتيكي برخي تيپ‌هاي بومي فندق (Corylus avellana L.) بر اساس صفات مورفولوژيكي درمنطقه اهر

Evaluation of genetic diversity of some native hazelnut accessions based on morphological traits in Ahar zone

فندق يكي از مهمترين ميوه‌هاي خشك تجاري است. بررسي تنوع ژنتيكي فندق، جهت گزينش ژنوتيپ‌هاي برتر و استفاده در برنامه‌هاي اصلاحي لازم مي‌باشد. در اين مطالعه با استفاده از 34 صفت كيفي و 22 صفت كمي تنوع ژنتيكي 28 ژنوتيپ گزينش‌شده از منطقه فندقلوي اهر ارزيابي شدند. بر اساس نتايج حاصله، برخي از صفات مثل كلروفيل كل، طول شاتون، وزن پوشينه، وزن پوسته سخت و وزن 100 عدد ميوه داراي ضريب تغييرات بالايي بودند. ضرايب همبستگي نشان داد بين برخي از صفات اندازه‌گيري شده از قبيل برگ، ابعاد و وزن ميوه و مغز همبستگي معني‌داري وجود دارد. تجزيه كلاستر و برش دندروگرام، ژنوتيپ‌ها را در فاصله ژنتيكي 4 تا 25، به دو گروه اصلي تقسيم كرد. تجزيه به عامل‌ها، متغيرهاي مورد ارزيابي را به 6 عامل اصلي كاهش داد كه در مجموع 65/85 درصد واريانس كل را توجيه نمودند. ميوه ژنوتيپ‌ها به سه فرم گرد، دوكي و پهن تقسيم شد كه اكثر ژنوتيپ‌ها داراي ميوه گرد بودند. زمان رسيدن ميوه‌ها از نيمه دوم ماه مرداد تا نيمه اول شهريور متغير بود و باهم اختلاف معني‌داري داشتند. تمامي ژنوتيپ‌ها پروتاندر بودند. باز شدن گل‌هاي نر و شروع گرده‌افشاني از اواسط بهمن تا اواخر بهمن و زمان ظهور كلاله‌ها از اوايل اسفند تا اواسط اسفند متغيير بود. نتايج حاصل بيان‌گر وجود تنوع زياد در اكثر صفات مورد بررسي بود. در اين بين وزن و ابعاد ميوه در تمايز ژنوتيپ‌ها نقشي اساسي داشتند. در كل نتايج نشان داد كه صفات مورفولوژيكي مي‌تواند به‌عنوان يك ابزار مهم براي شناسايي و ارزيابي ژنوتيپ‌هاي فندق باشد.

Hazelnut is one of the most important and economical nut fruits. Evaluation of genetic diversity is necessary for selection of superior genotypes and using them in breeding programs. In this study, genotype diversity of 28 selected from the Fandoglu region of Ahar were evaluated by using 34 qualitative and 22 quantitative traits,. Results showed that some traits had high coefficient of variation, such as total chlorophyll, catkin length, husk weight, shell weight and 100 fruit weight. There was a significant difference between correlation coefficient of some measured traits like leaf, fruit size and weight and kernel weight. Cluster analysis and dendrogram with genetic distance of 4-25, divided all genotypes in two main groups. The factor analysis reduced the assessed traits into six main factors and justifying 85.65 percent of total variation. Fruits of the genotypes divided to three forms, round, spindle and flattened, that most of the them had round fruits. Fruit ripenning ranged from first of August to the first of September and there was a significat difference among genotypes. All of the genotypes were protanderous. Male flower opening and beganing of pollination occurred from first to late of february and stigma were shown from late of february to Middle of March. Resultes showed that there was a considerable variation in all traits, but fruit weight and size had a great important role in identification of genotypes. This studies showed that morphlogical traites can be a powerful tool for identification and evaluation of hazelnut genotypes.