نقش سياسي حاجب در دوره اول خلافت عباسي (132 - 232ق) مطالعه موردي: خاندان ربيع

The Political Role of Hajib in the First Period of the Abbasid Caliphate (132-232 AH) Case Study: Rabi' Family

دوره اول خلافت عباسي (132232ق) با ديوان سالاري منسجم و قدرتمند همراه بود كه در آن، وزير و حاجب از منصب هاي مهم و بانفوذ به شمار مي رفت. حاجبان كه در آغاز پرده دار بودند، وظايف و اختيارات گسترده اي گرفتند و در وقايع مهم مانند جانشيني خلفا نيز تاثيرگذار شدند. خاندان ربيع در اين دوره در مقام وزير و حاجب نقش مهمي در وقايع سياسي ايفا كرد و حتي اسباب سقوط خاندان برمكي را فراهم ساخت. پژوهش حاضر به واكاوي نقش و جايگاه حاجب در دوره اول خلافت عباسي با تاكيد بر خاندان ربيع مي پردازد. يافته هاي اين پژوهش كه به شيوه توصيفي تحليلي و با استفاده از مفهوم پاتريمونيال بوروكراتيك ماكس وبر انجام شده، نشان مي دهد كه رشد سريع ديوانسالاري، نفوذ بيش ازحد ديوانيان، بدگماني حاكم و درنهايت بركناري يا قتل افراد را به دنبال داشت كه اين موضوع درباره نفوذ ربيع و فضل بن ربيع و سرانجام آن ها صادق است.

The first period of the Abbasid Caliphate (132-232- AH) was characterized with the coherent and powerful bureaucracy, in which the minister and hajib (chamberlain) were important and influential positions. The hajibs, who initially served as doorkeepers, had extensive power and duties and played a key role in important occasions such as the succession of Caliphs. Rabi' family played an important role in political affairs as the minister (vazir) and they even contributed to the fall of the Barmakid family. The present research explores the role and position of hajib in the first period of Abbasid Caliphate, with emphasis on the Rabi'family. The findings of this research, which was conducted using a descriptive analytical method based on the Max Weber's concept of patrimonial-bureaucratic domination, suggest that the rapid growth of the bureaucracy, the excessive influence of courtiers and the overwhelming suspicion ultimately led to the ousting or murder of people. This was especially true regarding the influence of Rabi family, in particular al-Fadl ibn al-Rabi, and what happened to them.