زبان آيينه بدن: شناخت دلائل و علائم زبان، مهارتي براي تشخيص در طب ايراني

زمينه و هدف: زبان اندامي گوشتي است كه رگ‌ها و اعصاب، بسيار بيش از اندازه آن بدان مي‌رسند. از آنجا كه جرم آن نازك و عضوي است متخلخل و بخارپذيرنده، از تغيير كيفيات و اخلاط بدن به ويژه معده زودتر متأثر مي‌گردد. بدين‌سبب رنگ آن از نشانه‌هاي مهمي است كه به علامت‌شناسي بدن كمك مي‌كند كه در اين ميان تأثير تغييرات عارضي دماغ، معده و كبد بر آن قوي‌تر است. هدف از اين مطالعه، شناخت زبان و اثرات بيماري‌هاي مختلف بر آن مي‌باشد تا با شناخت دقيق آن به الگويي جديد در دسته‌بندي و درمان يافت.مواد و روش‌ها: بدين‌منظور متون معتبر طب ايراني از قبيل اكسير اعظم، طب اكبري و خلاصه التجارب مورد بررسي قرار گرفتند. مطالب مربوط به زبان ذيل عنوان «زبان» و اثرات بيماري‌هاي مختلف بر زبان جمع‌آوري و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.يافته‌ها: بررسي منابع طبي نشان داد، به طور كلي اثراتي كه بر زبان ديده مي‌شود، بيشتر ناشي از سه عضو مغز، معده و كبد است. آسيب در اين ارگان‌ها موجب تغيير در رنگ، طعم، شكل و ميزان رطوبت زبان مي‌شود. دلايل مأخوذ از حال زبان كه دلالت بر بيماري‌هاي دماغ مي‌كند، مشتمل بر اين تغييرات است: سفيدي بر نسيان، زردي و سياهي بر قرانيطس (ورم گرم دماغ)، و زردي رو و سبزي زير زبان بر مصروعيت فرد دلالت دارد. همچنين ضخامت يا لاغري زبان، غلبه رطوبت يا خشكي را نشان مي‌دهد. علائم و نشانه‌هاي تشخيصي زبان ناشي از بيماري ديگر اعضا نيز در مقاله به تفصيل بحث شده است.بحث: تغييرات جالبي كه هر يك از اختلالات طبي به ويژه در سه عضو يادشده بر زبان باقي مي‌گذارد، آن را به عنوان يك آزمون تشخيصي سهل‌الوصول، سريع و غير آزارنده براي بيمار مطرح مي‌كند. علاوه بر تغييرات در رنگ و شكل ظاهري زبان كه ممكن است توسط بيمار كشف شود و پزشك آن را مورد واكاوي قرار دهد. برخي علائم و نشانه‌ها مانند احساس گرمي و سردي، تغيير در نوع سخن‌گفتن يا احساس سنگيني از جمله تظاهراتي هستند كه ممكن است چندان توجه بيمار را به خود جلب نكند، اما مداقه پزشك حاذق و اخذ شرح حال هدايت‌كننده مسير تشخيص را هموار مي‌كند.نتيجه‌گيري: مي‌توان با بررسي زبان به عنوان نماد كوچكي از وضعيت اخلاط بدن اطلاعات ذي قيمتي به دست آورد. از اين رو مرور مطالعات انجام‌شده با توجه به زبان به عنوان يك ابزار كمكي مي‌تواند راه‌هاي جديدي براي بهبود روند تشخيص و درمان از ديدگاه طب ايراني باز كند.